İnsanı aldanmaya götüren sebebler
nelerdir ?
Hz. Âdem'den beri insanlar birbirilerine zıd iki ayrı yolda yürüye gelmişlerdir.
Bunlardan birisi hak ve hidayet yolu, diğeri ise küfür ve dalâlet yoludur. Bütün
güzellikler, hayırlar, saadetler birinci yolun; bütün çirkinlikler ve şerler ise
ikinci yolun meyveleridir.
İnsandaki kalb, akıl ve vicdan onu birinci yola sevkederken, nefis, his ve hevâ
da ikinci yola iterler. Bunun sonucu olarak insanın iç dünyası çalkantılara ve
çarpışmalara sahne olur.
Bu iç harpler bir taraftan iman, salih amel ve istikameti, diğer taraftan küfür,
isyan ve anarşiyi doğururlar.
Burada insanları aldatarak yanlış yollara sevk eden ve hakikati görmelerine
perde olan sebebler üzerinde duracağız.
Bu sebeplerin başlıcaları şunlardır:
1- YÜZEYSEL BAKIŞ VE GAFLET
İnsanları hakikattan uzaklaştıran önemli bir sebeb şu muhteşem kâinata ve onda
cereyan eden harika olaylara gaflet ile, üstünkörü bir nazar ile bakmaktır.
Çölde, uzaktan bakıldığında serabın su zannedilmesi gibi, gerçekleşmesi mümkün
olmayan bir hurafe de gaflet ile ve basit nazar ile hakikat zannedilir. Hem uzak
mesafelerden bakıldığında bir yıldız mum kadar görüldüğü gibi, bir hakikat da
uzaktan temaşa edildiğinde gereği gibi idrak edilemez. Rabbanî ve İlâhî
hakikatlere karşı laubali kalmak ve lâkayd davranmak, hakikatleri perdeler ve
sonunda insanı aldanışa götürür. Evet, insan gaflet ve yüzeysel bakmakla bu
âlemi baştanbaşa kuşatan harika nizamı, mükemmel intizamı, gözler kamaştıran
güzelliği göremez. Meselâ, bu kâinatın bir fabrika gibi kolay ve ahenkli idare
edilmesine ve düzenine bakamaz. Hava ile bütün hayat sahiplerinin emzirilmesi,
gece ve gündüzün ve mevsimlerin birbiri ardı sıra, hikmetle dizilmesi,
bulutlardan yağmurun sağılması, güneşten ziyanın süzülmesi gibi harika icraatı
temâşâ edemez. Elementlerin bitkilerin imdadına hikmet ve rahmetle
koşturulmasını, bitkilerin hayvanların yardımına gönderilmesini ve hayvanların
da insanların ihtiyacına hizmet ettirilmesini ibret nazarıyla seyredemez.
Bütün tohum ve çekirdeklerden çeşit çeşit bitkilerin ve ağaçların maharetle
yaratılmasını tefekkür edemez.
Her bir çiçek ve yaprağın, her bir çekirdek ve meyvenin birer san'at harikası
olduğunu idrak edemez. Bütün hayvanların ayrı ayrı mahiyetlerini, birbirlerinden
farklı hissiyatlarını, çeşit çeşit cihazatlarını, muntazam beslenmelerini, doğup
ölmelerini düşünemez.
Ve sonuç olarak, bu âlemde tecelli eden sonsuz kudretin bir Kâdir'den, bütün
varlıkları kuşatan ilmin bir Alîm'den, bütün varlıkların hikmetli ve faydalı
şekillerinin bir Hakîm'den geldiğini kavrayamaz.
Binbir ismin tecelligâhı olan bu muhteşem kâinata yüzeysel olarak bakan bir
insan, ondaki İlâhî hikmetleri sezemez, kavrayamaz. Cenâb-ı Hakk'ın varlık ve
birliğinden, azamet ve kudretinden, saltanat ve haşmetinden gaflet eder.
2- İNSANIN YARADILIŞINDAKİ GAYE VE SIRLARI DÜŞÜNMEMEK
Bir diğer aldanma sebebi de, insanın, kendi yüksek mahiyetinden gaflet etmesi,
nereden gelip, nereye gittiğini ve bu dünyadaki vazifesinin ne olduğunu
düşünmemesidir.
Cenâb-ı Hak, insanı bu kâinat içinde en mümtaz bir mahiyette yaratmış, ona
âlemdeki hikmetleri teftiş edebilecek bir akıl, iyi ile kötüyü, hak ile bâtılı
ayrıt edebilecek bir vicdan, bütün ilimlere ayna olabilecek bir istidad ihsan
etmiştir. Ona bütün tatlar âlemini teftiş edebilecek bir dil, güzelliklerin
bütün nevilerini temâşâ edebilen bir çift göz, her çeşit nağmeleri işiten kulak
lütfetmiştir.
Hak Teâlâ, mümtaz olarak yarattığı bu insanı kendisine dost ve muhatab kılmış,
gönderdiği semavî kitaplarla ona emir ve yasaklarını bildirmiş, saadet ve
istikamet yollarını göstermiştir.
İnsan kendisine verilen bu ulvî cihazların kıymetini takdir edemezse, onları
ihsan eden Rabbinden gaflet eder. O’nun bir mahlûku ve san'atı olduğunu ve her
an O'nun terbiye ve gözetimi altında bulunduğunu ve O'nun nimetleriyle
beslendiğini unutur. O'na karşı yapması gereken vazifelerden yüz çevirir.
Kendisini başıboş zanneder. Allah’ı tanımak için verilen bütün istidad ve
kabiliyetini yerinde kullanmamakla vehimlere ve hurafelere kapılır; hem dünya
hem de ahiret saadetini mahveder.
3- DÜNYANIN FANÎ ZEVKLERİNE AŞIRI BAĞLANMAK
Cenâb-ı Hak, bu dünyayı kudsî sıfatlarına ve esmâ-i hüsnâsına bir tecelligâh
kılmış, ilmini, san'atını, maharetini ve hikmetini onda göstermiştir. Dünyayı,
insanın ebedî hayatı için bir çiftlik, kabiliyetlerin gelişmesi için bir imtihan
meydanı, İlâhî sanatların düşünülmesi için bir sergi salonu olarak yaratmıştır.
Dünyanın bu mahiyetinden gaflet eden insanlar, onun fanî ve aldatıcı yüzüne âşık
olurlar. Ebedî hayat için verilen akıl ve kalblerini, istidad ve kabiliyetlerini
onun geçici zevklerine sarfederler. Kendilerine verilen sonsuz nimetlerin,
sadece nefislerinin tatmini için verildiği vehmine kapılırlar. Cenab-ı Allah'ın
rızâsı yerine insanların teveccühüne itibar ederler. Ahiret mükafatları yerine,
dünyevî makamları arar, onlara talip olurlar. Aşırı zevk ve sarhoş edici
eğlencelerle ile istikametli düşünme kabiliyetlerini zayi ederler. Gitgide bu
hayat tarzlarını bir dâva haline getirirler. Uhrevî ve manevî mes'elelere önce
lâkayd kalır, daha sonra bunlara cephe alma vaziyetine girerler. Sonunda, İlâhî
ve Rabbani hakikatlara karşı anlayışları kısırlaşır, muhakemeleri yüzeysel
kalmaya başlar. Az bir dikkat ile muhal olduğu anlaşılabilecek bir vesveseyi,
yahut bir hurafeyi muhakeme etmekten âciz kalırlar; hakikatsiz vehimlere çabuk
aldanırlar.
4- PEYGAMBERLERİN TEBLİĞ VE TALİM BUYURDUĞU HAKİKATLARDAN MÜSTAĞNİ KALMAK
Önemli bir aldanma sebebi de insanın İlâhî ve Rabbanî hakikatları anlamakta
kendi fikir ve muhakemesini yeterli görüp, nübüvvet kapısını çalmamasıdır.
Halbuki, Allahü Azîmüşşân'a ve O'nun sıfat ve isimlerine nasıl iman edileceği, O
Zât-ı Akdes'in bu kâinatı niçin yarattığı, insanları bu âleme hangi gayeler için
gönderdiği, onlara ne gibi vazifeler verdiği, bu âlemden sonra nasıl bir âleme
gidileceği gibi hakikatlar, bu sınırlı akıl ile kavranamaz. Bunlar ancak vahyin
aydınlığı altında görünebilir. Allahü Teâlâ bu hakikatları bildirmek için
peygamberler göndermiş ve kitaplar indirmiştir. Gezegenleri güneşin,
elektronları çekirdeğin, arıları bir beyin, karıncaları bir emir'in etrafında
toplayan Allah, insanların da nübüvvet merkezi etrafında toplanmalarını irâde
etmiştir. Tâ ki, onların kalbleri, ruhları ve vicdanları, Peygamberlerin (Aleyhimüsselâm)
eliyle terbiye edilsin ve kemâle ersinler.
Bilindiği gibi, insanların simaları gibi, fikir ve muhakemeleri, arzu ve
hissiyatları da birbirinden farklı olduğundan aynı İlâhî ve Rabbani hakikate
farklı şekillerde nazar edebilirler. Birisinin doğru gördüğüne diğeri yanlış
diyebilir; birinin hak bildiğini diğeri bâtıl görebilir. Sonunda, insanlar
sayısınca farklı görüş ve düşünceler, değişik değerlendirme ve hükümler ortaya
çıkar.
Ulvî bir hayata aday, ebedî bir saadete aşık olan insan için bu noksan ve
sınırlı akıl kâfi bir rehber olamaz. İnsan onunla belli bir noktaya kadar
gidebilir. Hakikati bulması, dünyevî ve uhrevî saadete erişmesi ancak
peygamberlere tâbi olması ile mümkündür. Bu hakikata binaen Cenâb-ı Hak
insanlara peygamberler göndermiştir. Tâ ki, hak ile bâtılı, doğru ile yanlışı,
hakikat ile hurafeyi ayırabilsinler.
Peygamberler (A.S.), insanlara, Cenâb-ı Hakk’n varlığını ve birliğini
bildirmişler, kendilerine tâbi olanları marifet tabakalarında yükseltmiş ve
onları küfürden, şirkten ve bâtıl inançlardan kurtarmışlardır. O nuranî zâtlar,
Cenâb-ı Hakk’ın isim ve sıfatlarına en mükemmel âyna olmuşlar, O’nu hakkıyla
sevip, ümmetlerine de sevdirmişlerdir. Kendilerine inananları ebedî saadete
teşvik etmiş, İlâhî azaptan sakındırmışlardır.
Kâinatta tecelli eden İlâhî isimleri onlara okutturmuşlar ve âlemin nasıl seyir
ve tefekkür edileceğini öğretmişlerdir. Kâinatın yaratılış sırrını bildirmişler,
varlıkların nereden gelip, nereye gittiğini ve vazifelerinin ne olduğunu en
güzel şekilde öğretmişlerdir. Kısacası, Allah'ın rızasını nasıl kazanacaklarını,
İlâhî azaptan nasıl kurtulacaklarını bildirmişlerdir.
Allahü Teâlâ, Peygamberleri (A.S.) en ulvî bir fıtratta yaratmış, onların akıl
ve kalblerini bütün meleke ve hissiyatlarını en güzel bir şekilde bizzat terbiye
etmiş ve o mümtaz zâtları insanlık âlemine birer yol gösterici ve muallim olarak
göndermiştir. Bilhassa, Peygamberler Sultanı olan Peygamber Efendimizi (S.A.V.)
en güzel ve mükemmel bir surette terbiye etmiş, ona bütün hakikatlerin güneşi
olan Kur'ânı göndermiş, onun bütün hakikatlarına, en ince sırlarına vâkıf kılmış
ve insanları en yüksek mertebeye çıkartacak bütün meziyetleri o Habib-i
Edîb'inde toplamıştır. O'nu güzel ahlâkın bütün şubelerinde en ileri dereceye
yükseltmiş, iman ve ubudiyette, kemâlat ve fazilette O'nu insanlık alemine en
mükemmel bir rehber olarak göndermiştir.
Her biri birer hidayet yıldızı olan sahabeler; İmam-ı A'zam, İmam-ı Şafiî,
İmam-ı Malik ve İbn-i Hanbel gibi büyük müctehidler; Şâh-ı Geylânî, Şâh-ı
Nakşibend, Rufaî ve Şazelî gibi kâmil mürşidler, Kur'ân-ı Azîmüşşân'm en ince
sırlarına vâkıf olan Fahreddin-i Râzi, Taftazanî ve Seyyid-i Cürcânî gibi
allâmeler; Muhyiddin-i Arabî, Mevlânâ, Şems-i Tebrizî gibi mutasavvıflar hep o
hidayet güneşinin marifet ve imanından feyz almışlardır.
Asrımızda küfür ve inkârın toplumun manevî bünyesini tahrip etmesi, birçok
şüphelerin, hurafe ve safsataların insan zihninde mecra bulması, bu hidayet
güneşinin ders ve terbiyesinden, irşad ve feyzinden yeterli ölçüde istifade
edilmemesinden dolayıdır.
Hatta fen ve teknolojinin bu gün ulaştığı ileri seviyesine rağmen, fert ve
toplum hayatında huzuru temin edememesi, toplum hayatından sevgi, şefkat,
merhamet ve adalet gibi ulvî esasların çekilip, yerini zulme, tecavüze ve
anarşiye terk etmesi ve hiçbir felsefî doktrinin cemiyetin bu yaralarını teşhis
ve tedavi edecek güce sahip olamaması, hatta bazı doktrinlerin bizzat zulüm ve
tecavüze sebeb olması, hep nübüvvet mektebinin kapısını çalmamaktan
kaynaklanmaktadır.
5- MATERYALİST PROPAGANDA VE TELKİNLERİN TESİRİNDE KALMAK
İnsan, dışarıdan gelen duyarılara daima açıktır. Bu haliyle boş bir kabı
andırır. İçi doğru fikir ve hakikatlerle dolmazsa, onların yerini yanlış
ideolojiler, hurafe ve safsatalar alır. Bugün gençliği sarsan ruhî bunalımların,
fikrî ızdırapların asıl sebebi budur. Bu manevî ızdıraplardan kurtulmalarının
tek yolu, akıl, kalb ve vicdanlarını, Kur'an' ın getirdiği ulvî hakikatlerle
doyurmak iken, bir kısım gençler, ilim ve fikir yerine, aldatıcı sloganlara,
sihirli reçetelere (!) daha çok meylederler. Manevî boşluklarını böylece
doldurup huzura kavuşacaklarını zannederler.
Materyalistler onların bu halinden istifade ederek onları "adalet", "eşitlik"
gibi hayalî slogan ve propagandalarla aldatır, kendilerine çekerler. Onları
sempatizanları haline getirdikten sonra sosyol problemlerin çözümü için ileri
sürdükleri hayalî reçeteler yanında yer yer bu gençlerin kafalarına maneviyâtı
sarsıcı şüpheler de atarlar. Belli bir noktadan sonra, sürekli ve yoğun
telkinlerle o zavallı gençlerin beyinlerini yıkaya yıkaya sonunda onları
materyalist ve ateist düşünce dışında hiçbir hakikati kabul edemeyecek hale
sokarlar. Artık bu gençler mantık ve muhakemelerini kaybederek tamamen
robotlaşırlar. Basit bir hanenin dahi ustasız olamayacağı bir hakikat iken, şu
muhteşem kâinat sarayını sahipsiz kabul ederler. Bir harfin kâtipsiz olması
muhal olduğu halde, her harfinde sonsuz hikmetler bulunan şu kâinat kitabını
kâtipsiz telâkki ederler. Hem bütün bitkileri, hayvanları ve insanları hayatsız,
şuursuz ve iradesiz tabiatın yaptığına, yahut bunların kendi kendine meydana
geldiğine inanırlar. Kendilerini gayesiz, vazifesiz, başıboş ve sahipsiz
zannederler, korkunç bir dalâlete düşerler.
İnsanın mahiyetini elmas derecesinden kömür derecesine indiren, bütün insanî
meziyetleri silerek onu hayvandan çok aşağı dereceye düşüren küfrün iç yüzündeki
çirkinliği göremezler. Halbuki, kâinatta hükmeden hiçbir hakikat, küfür ve inkâr
ile izah edilemez.
Şu soruların materyalist ve ateist felsefede tahmin ve varsayımdan öte net bir
cevabı yoktur:
"Bu kâinatı ve içindeki harika varlıklar nasıl var olmuşlardır ?"
"Kâinatta atomdan en büyük galaksilere kadar cereyan eden bu mükemmel ve ölçülü
sistem nasıl oluşmuştur ?"
"Tüm kainatın elemenleri, su-toprak gibi unsurları, canlı-cansız varlıkları ile
doğrudan veya dolaylı olarak insana hizmet etmesini nasıl açıklarsınız ?"
"Bilimin şahitliği doğrultusunda gayesiz ve faydasız hiç bir şeyin olmadığı bu
kainatta insanın gaye ve amacı ne olmalıdır ?"
"Kainatta hergün binlerce insanın vefatları ile tasdik edip doğruladıkları ölüm
nedir? Ölüm celladından kurtulmanın çaresi var mıdır?"
İnsan ancak bu sorulara cevap bulmakla tatmin olur, huzur bulur, dünyada rahata,
âhirette saadet ve selâmete kavuşur.
Hem inkar etmek; kendi kendine muhaldir, mahiyeti yalandır. Meselâ, Selimiye
Camii'nin mimarını inkâr etmek, hakikatsiz bir safsata ve büyük bir yalandır.
Mükemmel plânı, hârika estetiği, san'atkârâne yapılışı ile akılları hayrete
düşüren böyle muhteşem bir eser ortada iken, onun mimarını inkâr etmek en büyük
bir safsata ve en hakikatsiz bir hurafedir.
Aynen bu misâl gibi, şu muhteşem kâinat sarayının yaratıcısı, sahibi ve
idarecisi olan Cenab-ı Allah'ı inkâr etmek, bu misâlden hadsiz derecede çirkin
bir yalan, müthiş bir hezeyan, korkunç bir safsatadır.
6- ALLAHÜ AZÎMÜŞŞÂNI MAHLÛKATINA KIYAS ETMEK
İnsanları dalâlete götüren bir diğer yanılma sebebi de Allah’ın zâtına ve
sıfatlarına dair hakikatleri, yarattığı diğer varlıklara kıyas etmektir. Halbuki
Cenâb-ı Hak, vâcib-ül vücuddur, ezelî ve ebedîdir. Bütün sıfatları nihayet
derecede kemâldedir. Aczden, ihtiyaçtan, mekân ve zamandan münezzehtir; hiçten
yarattığı âciz, zelil, fani mahlûkatı ile hiçbir cihetle kıyasa girmez.
Malûmdur ki iki şeyin birbiriyle mukayese edilebilmesi için, aralarında ortak
noktalar bulunması lâzımdır. Meselâ, insanın mahiyeti, taşın mahiyeti ile hiçbir
cihetle kıyasa girmez. Farklı mahiyetteki iki mahlûk dahi birbiriyle kıyasa
girmezken, vâcib, mümkin ile; Hâlık, mahluku ile nasıl mukayese edilebilir!
7- ALLAH’IN KUDSÎ MAHİYETİNİ AKLIN, ANLAYAMAYACAĞINI BİLMEMEK
Her insan, aklıyla Allahü Teâlâ'nın varlığını bilebilir. "Bir eser ustasız, bir
bina mimarsız olamayacağı gibi ben de Hâlık'sız, Mâlik'siz olamam. Şu gökyüzü ve
şu yeryüzü de Hâkim'siz, Sâni'siz olamazlar" diyebilir. Ancak, akıl Cenâb-ı
Hakk'ın Zâtını anlamaktan âcizdir; bu vadide bir adım dahi atamaz.
Malûmdur ki, birşeyin varlığını bilmek başka, mahiyetini bilmek başkadır.
Kâinatta çok şey vardır ki akıl onların varlıklarını apaçık bildiği halde,
mahiyetlerini kavrayamamaktadır. Ruh, yerçekim kanunu, elektrik, hayal, şefkat
gibi nice hakikatlar vardır ki bunların varlıklarını bilmek bir hakikat olduğu
gibi, mahiyetlerinin idrak edilemeyeceğini bilmek de ayrı bir hakikattir. Aklın
idrak edemeyeceği mahiyetleri anlamaya zorlanmak cerbezedir, cehalettir. İnsan
bu hali ile sırat-ı müstakimden sapar ve takatinin son derecede üstünde olan bir
yükün altına girmekle kendisini helak eder.
"Eser, ustasını idrâk edemez" hakikatınca, akıl da Hâlık'ının hakikatini
kavrayamaz. Çünkü, O'nun mahlukudur, eseridir. Her mahluk gibi akıl da
sınırlıdır. Görmenin, işitmenin ve diğer bütün hislerin sınırlı birer sahası
olduğu gibi, aklın da belli bir idrak sahası, belli bir intikal gücü vardır.
Cenâb-ı Hakk'ın kudsî mahiyetini idrak etmek, aklın kavrama ve intikal sahası
içinde değildir.
Bir insan, değil Allah'ın zâtını, kendi ruhunun, hayâlinin, vicdanının dahi
mahiyetlerini kavrayamaz. Çünkü, bunlar cismanî olmadıklarından akıl onlara bir
suret giydiremez, bir şekil veremez. Meselâ, hayal için ne uzunluktan, ne
kısalıktan; ne yaşlıktan, ne kuruluktan; ne büyüklükten, ne küçüklükten söz
edilemeyeceği için akıl ona bir bir hudud çizemez ve onu kavrayamaz. Bununla
birlikte hiçbir insan, mahiyeti meçhul olan bu varlığı inkâr da edemez.
Kendi mahiyetini bilmekten âciz olan insanın, bütün akılların, hayallerin,
ruhların, hislerin, vicdanların, hafızaların, meleklerin yaratıcısı olan
Allah’ın Zâtını anlamaya zorlanması en büyük bir cehalet ve cerbezedir.
Allah' ın bütün sıfatları sonsuzdur, mutlaktır, ezelî ve ebedîdir. Akıl ise
sınırlıdır, kayıtlıdır, sonradan yaratılmıştır. Kayıtlı olan mutlak olanı,
sınırlı olan sonsuz olanı, sonradan yaratılan ezelî ve ebedî olanı elbette
kavrayamaz. İnsanın bunu bilmesi, yâni Cenâb-ı Hakk'ın kudsî mahiyetini idrâkten
âciz olduğunu anlaması gerçek idraktir.
Akıl, Allahü Teâlâ'yı "varlığı vâcib, kudreti sonsuz, iradesi sınırsız, ilmi her
şeyi kapsıyan" olarak bilmekle mükelleftir. Zaten onun yaradılışının gayesi de
budur.
O halde, Cenab-ı Hakk’ın kudsî mahiyeti ne idrâk edilebilir, ne hayal
edilebilir, ne de hissedilebilir. Akılla anlaşılan ve duygularla hissedilen
herşey mahlûktur. Allah'ın varlığı bu dünyada ancak akıl nuruyla görülür, kalbin
ziyası ile sezilir.
Hakikat bu iken, insanın Allahü Teâlâ'yı zâtiyle anlamaya zorlanması vehimden
başka birşey değildir.
Evet, aklın vazifesi, Cenâb-ı Hakk'ın kâinatta görünen büyüklüğünü, azametini,
kudretini, hâkimiyetini, sonsuz hikmetini, inayetini, lütuf ve ikramlarını
anlamak ve tüm bunlara kainattaki diğer varlıklarla beraber şuurlu bir şekilde
tanıklık etmekden ibarettir.
Kur'ân-ı Mûcizü'l-Beyan birçok âyetlerinde ve Peygamber Efendimiz (S.A.V) pek
çok hadis-i şeriflerinde bize bu hakikati ders vermişlerdir.
İnsan için Allah'ın kudsî mahiyetini idrâk etmek şu cihetle de imkânsızdır: O
Vahid-i Ehad'in misli, misâli yoktur ki insan, kıyas ve temsil ile veya tecrübe
yoluyla O'nun kudsî hakikatini anlamaya yol bulabilsin.
Bir gül yaprağı üzerinde parlayan bir damla su, semanın genişlik ve derinliğini
hakikatıyla kavrayamayacağı gibi, insanın da, o sınırlı aklı, sonsuz âlemleri
yoktan var eden bir Vâcibü'l-Vücud'un kudsî mahiyetini kavrayamaz.
8- BÜTÜN VARLIK ÂLEMİNİ BEŞ DUYU İLE KAVRAMAYA ZORLANMAK
Bazı insanları aldatan sebeblerden biri de beş duyu ile hissedemedikleri
hakikatleri inkâr etmeleridir. Halbuki, varlık âlemi sadece beş duyu ile
hissedilenlerden ibaret değildir.
Malûmdur ki, insan görme duyusu ile ancak maddî varlıkları görür. Dili ile,
tatlar âlemini, kulağıyla sesler âlemini, burnuyla kokular âlemini hisseder.
Halbuki melekler, ruhani varlıklar, elektrik, çekme ve itme kanunları gibi nice
hakikatler vardır ki bunlar ne görülürler, ne işitilirler. Bununla birlikte bu
hakikatların varlıkları da şüphe götürmez.
Bu hakikatten gaflet eden bir kısım insanlar "görmediğime inanmam" diyerek bütün
varlık âlemini sadece gözleriyle gördükleri maddi varlıklardan ibaret sanmakla
büyük bir hataya düşerler. Halbuki, görünmemek olmamaya delil olamaz. Bu âlemde
görmediklerimiz şeyler gördüklerimizden çok daha fazladır. Hatta insan vücudunda
akıl, hayal, hafıza, vicdan, sevgi, korku, merak gibi görünmeyen şeyler,
görünenlerden kat kat fazladır.
"Görmediğim şeye inanmam" safsatasının altında aklın vazifesini göze yükleme
hurafesi yatmaktadır. Halbuki, insandaki her bir his ayrı bir âlemin kapısını
açar; birinin vazifesi diğerinden beklenemez. Meselâ göz, kulağın; burun dilin
vazifesini göremez. İnsan, gözü ile ne yemeğin tadına, ne bülbülün sesine, ne de
gülün kokusuna bakabilir. Göz bu azaların vazifelerini yapmaktan âciz iken,
elbette aklın vazifesini yüklenemez.
Herhangi bir eser göz ile görüldüğü halde, ustası akıl ile idrâk olunur.
Görmediğime inanmam, diyen bir kimse, bu eserin ustasını inkâr durumuna düşer.
Aynen öyle de, bir insanın, şu muhteşem kâinatı seyr edip ondaki derin
hikmetlere hayran kaldığı halde, onun san'atkârını "göremiyorum" diye inkâra
kalkışması büyük bir cehalettir.
Böyle bir insan, bu kâinatta her an tecelli eden ve Allah'ın varlığını güneş
gibi gösteren yaratma, hayat verme, rızıklandırma, büyütüp geliştirme, şekil
verip güzelleştirme gibi sonsuz işleri ne ile açıklayacaktır?
Cenâb-ı Hakk'ın görünmemesi “şiddet-i zuhurundan ve zıddının yokluğundandır.”
Meselâ, atmosferin küremizi her yandan kuşatması gibi güneşin de bütün uzay
âlemini cismi ile kuşattığını farzetsek, o zaman güneşi göz ile görmek mümkün
olmaz. Artık güneş şiddet-i zuhurundan görünmez olur. Hem gece gibi bir zıddı da
olmadığı için zıddının yokluğundan güneş görülemez. Bununla beraber ziyâsıyla
her yerde hazır ve nazır olan o güneşin varlığını inkâr etmek de büyük bir
cehalet olur.
Allahü Azîmüşşân'm "şiddet-i zuhurundan ve zıddının yokluğundan" görünmemesine
bu misâlin ışığında bir derece bakılabilir.
Evet, "herşeyi maddede arayanların akılları gözlerindedir. Göz ise maneviyatta
kördür."
9- İNSANIN FITRÎ VAZİFESİ OLAN İBADETİ TERKEDİP İSYANA GİRMESİ
Cenâb-ı Hak, bu kâinatı ve içindeki bütün mevcudatı insan için yaratmış ve onu
bu âleme en büyük gaye ve netice yapmıştır. Elbette insanın da kâinatın ötesinde
büyük bir gayesinin olması zarurîdir. Bu gaye ise ancak Allah'a iman ve O'na
ibadet ve itaat etmektir.
İbadet, Cenâb-ı Hakk'ın azamet ve büyüklüğünü, sonsuz mükemmeliğini
kusursuzluğunu anlama ve ilan etme; hadsiz lütuf ve ihsanına şükür ve hamd
etmektir. İnsan, hakiki insaniyet mertebesine ancak ibadet ile çıkabilir. Zira,
ibadet insanın hayvanî arzularını kayıt altına alır. Onu Rabbine yaklaştırır.
Ruhunu ulvi hedeflere yükseltir, kalbini temizler. İnsanı yüksek ahlâk ve güzel
seciye sahibi kılar.
İnsanın fıtri vazifesi ibadettir. Bu vazifeyi terkeden insan, ahlaken çok
alçalır ve hayvanî hislerinin mahkûmu olur. Hak ve hukuk dinlemez. Ruhen düşüşe
geçer, günahların iç yüzündeki dehşetli çirkinliği göremez. İşlediği günahlar
onu adım adım inkâra doğru götürebilir. Günahları işleye işleye kalbi ve vicdanı
kararır. Latifeleri söner, idraki felç olur. Sağlam düşünme kabiliyetini
kaybeder.
Bilindiği gibi, âmirinin verdiği vazifeleri yapmayan bir memur, ona karşı önce
mahcubiyet duyar. Eğer itaatsizliğe devam ederse sonunda bu mahcubiyet yerini
bir nevi düşmanlığa, isyana terkeder. Aynen bu misâl gibi insan da, Yaratıcı'
sının emir buyurduğu kulluk vazifelerini terk ettiğinde önce sıkılır, mahcup
olur. Günaha devam ede ede, kalbinden Rabbine karşı muhabbet ve korku silinir,
yerini kin ve düşmanlığa terkeder. İsyanda ısrar ettikçe ibadetten nefret etmeye
başlar. Kadere itiraz eder, Cenâb-ı Hakk'ın rahmetini yargılamaya başlar.
Yaptığı isyanları savunmaya başlar. Artık böyle bir insan, din ve mukaddes
şeyler hakkındaki telkinlere ve propagandalara kapılmaya hazır hale gelmiştir.
Böyle bir insan, ulûhiyet, âhiret, kader, haşir gibi imanî mes'elelerde küçük
bir vesveseyi, kuvvetli bir delil olarak görmeye başlar. Böylece, sorumluluktan
kurtulup selâmete çıkacağı vehmine kapılır. İfsat komiteleri bu tip insanları
kolayca aldatıp kendilerine bağlayabilirler.
10- DİNE AİT HAKİKATLARDA YETKİLİ KİŞİLERE MÜRACAAT EDİLMEMESİ
Günümüz insanı ilmî ve fennî sahalarda haklı olarak, yetkili kişilere müracaat
etmektedir. Bu hassasiyeti, dini mes'elelerde çok daha fazlasıyla göstermesi
gerekirken, böyle yapmayıp ya kendi aklı ile yetinmekte, yahut bu sahada
ehliyetsiz kişilerin sözlerine itibar etmektedir. Halbuki, dinde ehil olmayan
kişi başka sahalarda uzman bile olsa, onun sözü dinde delil kabul edilmez.
Malûmdur ki, bir ilimde, alim olan kişi başka bir fende cahil kalabilir. Onun
sözü bu fende geçerli sayılmaz. Mesela, bir doktor tıp ilminde ne kadar ileri
giderse gitsin, onun sözü mühendislikte delil kabul edilmez; bu sahada ona
müracaat edilmez. Gerçek bu iken, akıl ile kavranılması mümkün olmayan "imanî,
Kur'anî ve dinî hakikatlerde” insan ne kendi aklına güvenebilir ve ne de bu
sahada yetkili olmayan kimselerin sözüyle hareket edebilir. Bu hususta ona düşen
görev, dinî konularda yetkili kişilere müracaat etmek, yahut onların yazdığı
eserlere başvurmaktır. Bunu yapmayanlar çoğu zaman kendi arzularını, vehim ve
hayallerini fikir sanmakla hakikatten uzaklaşırlar.
Mehmet Kırkıncı
|