Kur'an-I Kerimi Tanıyalım                           

On Yedinci  Cüzün Özeti

1. On Yedinci cüzde iki tane Sûre vardır. Enbiya Sûresi ve Hac Sûresi

Enbiya Sûresi

Mekke döneminde inmiştir. 112 âyettir. “Enbiyâ”, peygamberler demektir. Sûre, temel konu olarak peygamberlerden, onların tevhit davası uğrunda verdikleri mücadelelerden bahsettiği için bu adı almıştır.

Sûrede Allah’ın birliğinin yanı sıra O’nun eş, ortak ve çocuk edinmekten münezzeh olduğu; vahiy, peygamberlik ve insanların vahiy karşısındaki tutumu, kıyamet alâmetleri, kıyamet halleri, öldükten sonra dirilme ve hesap verme gibi İslâm’ın temel inançları ele alınmakta; insanlarda ve kâinatta Allah’ın kudretini gösteren delillere, Allah’ın büyüklüğüne, kâinatın bütünlüğü ve düzeni ile Allah’ın birliği arasında bir irtibat bulunduğuna dikkat çekilmektedir.

Bu arada hayat ve ölüm konularına yer verilmekte, hiçbir insanın ebedî olarak yaşayamayacağı hatırlatılarak insanların bu gerçek ışığında davranmaları istenmektedir.

 Peygamberleri yalanlayan önceki kavimlerin helâk oldukları, sonrakilerin onların yurtlarını ve kalıntılarını gördükleri halde ibret almadıkları için cezaya çarptırıldıkları bildirilmekte; Hz. İbrâhim’in putperest kavmiyle olan mücadelesine, bazı peygamberlerin kıssalarından kesitlere yer verilmekte, son olarak da Hz. Muhammed aleyhisselâmın âlemlere rahmet olarak gönderilmiş bir peygamber olduğu ifade edilmekte ve davetinin esasları açıklanmaktadır.

2. 1-15 ayetler arasında kıyametin yakın olduğu halde insanların boş şeyler ile meşgul olduğu, Kuran’ın Allah tarafından indirilmiş bir kitap olduğu, peygamberliğin istemeyle değil de Allah’ın seçmesi ile gerçekleştiği ve hakkı bile bile inkar edenlerin cezalandırılacağı anlatılır.

3. 16-33 ayetler arasında Allah teâlânın yüceliğinden bahsedilir. Yeri göğü boşuna yaratmadığı, göklerde ve yerde Allah’tan başka ilah olsaydı düzenin bozulacağı, Allah’ın çocuk sahibi olmadığı, dağların Allah tarafından yerin düzgün durması için sabitlenmiş olduğu gibi Allah’ın varlığının ve birliğinin vurgusu yapılır.

4. 34-50 ayetler arasında ise herkesin ölümlü olduğu, peygamberlerin bile ölümlü olduğu, peygamberi inkâr eden ya da onunla alay edenlerin cezalandırılacağı, peygamberi yalanlayanların tarihin her döneminde olduğu, peygamberin görevinin sadece uyarmak olduğu, uyarılara kulak vermeyenler için terazi kurulacağı ve günahkarların cezalandırılacağı anlatılır.

5. 51-73 ayetler arasında Hazreti İbrahim’in putları kırması, gözü dönmüş müşriklerin kendilerine sahip çıkamayan putların adına İbrahim’i ateşe atarak cezalandırmak istemeleri, ateşin Allah’ın emriyle İbrahim’i yakmadığı anlatılır.

6. 74-75 ayetler arasında Hazreti Lut’un pisliğin içine bulaşmış bir toplumdan Allah’ın izniyle kurtulduğu, 76-77 ayetler arasında ise Hazreti Nuh’un kurtulması anlatılır.

7. 78-82 ayetler arasında ise Dâvud ve Süleyman peygamberden bahsedilir. Onların derin bir anlayış sahibi oldukları, rüzgarın, madenlerin ve şeytanların bile Süleyman peygamberin emrinde olduğu anlatılır.

8. 83-92 ayetler arasında

وَاَيُّوبَ اِذْ نَادٰى رَبَّهُٓ اَنّٖي مَسَّنِيَ الضُّرُّ وَاَنْتَ اَرْحَمُ الرَّاحِمٖينَۚ

Eyyup peygamberin duası ve

فَاسْتَجَبْنَا لَهُ فَكَشَفْنَا مَا بِهٖ مِنْ ضُرٍّ وَاٰتَيْنَاهُ اَهْلَهُ وَمِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنَا وَذِكْرٰى لِلْعَابِدٖينَ

 Şifa bulması,

Yunus peygamberin duası

وَذَا النُّونِ اِذْ ذَهَبَ مُغَاضِباً فَظَنَّ اَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ فَنَادٰى فِي الظُّلُمَاتِ اَنْ لَٓا اِلٰهَ اِلَّٓا اَنْتَ سُبْحَانَكَࣗ اِنّٖي كُنْتُ مِنَ الظَّالِمٖينَۚ

 ve istiğfarda bulunduğu için

فَاسْتَجَبْنَا لَهُۙ وَنَجَّيْنَاهُ مِنَ الْغَمِّؕ وَكَذٰلِكَ نُنْجِي الْمُؤْمِنٖينَ

Balinanın karnından sağ salim çıkarıldığı,

وَزَكَرِيَّٓا اِذْ نَادٰى رَبَّهُ رَبِّ لَا تَذَرْنٖي فَرْداً وَاَنْتَ خَيْرُ الْوَارِثٖينَۚ

Zekeriya peygamberin duası ve

فَاسْتَجَبْنَا لَهُؗ وَوَهَبْنَا لَهُ يَحْيٰى وَاَصْلَحْنَا لَهُ زَوْجَهُؕ اِنَّهُمْ كَانُوا يُسَارِعُونَ فِي الْخَيْرَاتِ وَيَدْعُونَنَا رَغَباً وَرَهَباًؕ وَكَانُوا لَنَا خَاشِعٖينَ

 Duasının kabul edildiği ve

وَالَّتٖٓي اَحْصَنَتْ فَرْجَهَا فَنَفَخْنَا فٖيهَا مِنْ رُوحِنَا وَجَعَلْنَاهَا وَابْنَهَٓا اٰيَةً لِلْعَالَمٖينَ

Meryem’in iffetli bir hanımefendi olduğu olduğu geçer.

9. 93-112 ayetler arasında ise insanların dinlerini bölük pörçük ettiği, kıymetin yakın olduğu, yecuc ve mecuc denilen bir canlının kıyamete yakın ortaya çıkacağı, kıyametin koparken göğün kağıdın katlanması gibi katlanacağı, Hazreti Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem’in alemlere rahmet olarak gönderildiği anlatılır ve Sûre biter.

    Hac Sûresi

    Âyetlerinin çoğu Mekke’de, bir kısmı ise Medine döneminde inmiştir. 78 âyettir. Hac ibadetinden bahsettiği için bu adı almıştır.

Sûrenin başında insanlara Allah’ın birliğine inanma ve O’na saygısızlıktan kaçınma çağrısı yapılırken kıyamet gününün dehşeti hatırlatılmakta, öldükten sonra dirilmenin gerçekliğini kavratmak için insanın meydana gelişine ilişkin aşamalardan ve tabiattaki yenilenmelerden söz edilmektedir. Daha sonra hac ve kurban ibadetinin amaçlarına, müslümanlara varlık mücadelelerini sürdürmeleri için hicret ve düşmanla savaş müsaadesi verildiğine değinilmekte, önceki toplumların başına gelenlerden ibret alınması için uyarılar yapılmakta, peygamberlerin getirdiği vahyin ilâhî kaynaklı olduğuna dikkat çekilmekte, evrende Allah’ın varlık ve birliğini gösteren deliller üzerinde düşünme fırsatı veren örneklere işaret edilmekte ve sonunda da müslümanlara, kendilerine yüklenen ulvî görevin bilincinde olmaları çağrısı yapılmaktadır.

İman, şirk, ibadet, cihad gibi konular üç ana çerçevede ele alınmak­tadır. Bunlar hicret, savaş ve hacdır. Her üçünde de insanın yerini yurdunu terkedip uzaklara gitmesi, çeşitli zahmetlere katlanması ve aynı inancı taşıyanlarla kader birliği etmesi söz konusudur. Kader birliği ise millet ve ümmet olmanın, bir toplum haline gelmenin temel şartıdır. Hz. Peygamber o tarihteki örneklerine uygun bir devlet kurmak isteseydi Hâşimî sülâlesinin gücüne dayanmak zorunda kalacaktı. Halbuki o, önce inanç ve kültür temeli üzerine kurulan yepyeni bir ümmet meydana getirmiştir. Sûre, etnik ve kültürel kökenleri farklı insanların ümmet olmak için nelere sahip bulunmaları ve neler yapmaları gerektiği hususunda âdeta bir gündem belirlemektedir. Hicret öncesinde inmeye başlayan sûre, müslümanları güçlü bir birlik oluşturmaya ve onları hicret sonrasında ortaya çıkacak devleti kurmaya hazırlar gibidir (Emin Işık, “Hac Sûresi”, DİA, XIV, 421).

Kurtubî –Gaznevî’den naklen– şöyle bir tesbite yer verir: Hac sûresi en ilginç sûrelerdendir; kısmen gece kısmen gündüz, kısmen sefer­de kısmen hazarda, bir kısmı Mekke’de bir kısmı Medine’de, bir kısmı savaş sırasında, bir kısmı barış döneminde inmiştir; hem nâsih hem mensuh âyetler, hem muhkem hem müteşâbih âyetler içerir (XII, 5).

Ebû Hanîfe ve Süfyân es-Sevrî gibi âlimlere göre bu sûrede sadece bir secde âyeti vardır (18. âyet). Aralarında Şâfiî ve Ahmed b. Hanbel’in de bulunduğu bir grup âlime göre ise 18 ve 77. âyetlerinde secde yapılması gerekir. Ukbe b. Âmir’in, iki secde ihtiva etmesinden hareketle bu sûrenin ayrı bir faziletinin bulunup bulunmadığı yönündeki sorusuna Hz. Peygamber’in “Evet, vardır” cevabını verdiği rivayet edilmiştir; ancak hadisin sıhhat derecesi tartışmalıdır (Kurtubî, XII, 5).

10. 1-13 ayetler arasında öncelikle kıyametin kopacağı, kıyamet koptuğu zaman insanların sarhoşlar gibi yalpalayarak hareket edeceği, insanların sudan, kandan, etten, kemikten yaratıldığı, yoktan yaratılan bir canlının öldükten sonra yeniden hayat bulmasının daha kolay olacağı, bazı insanların bilgisizce Allah hakkında konuştukları, bazılarının da yarım yamalak iman ettiği, başına iyilik gelirse iman ettiği, kötülük gelince de Allah’ı suçladığı ve insanların zararı olan şeylere ibadet etttiği anlatılır.

11. 14-24 ayetler arasında iman edenlerin cennet ile mükâfat göreceği, iman etmeyenlerin ise azap göreceği, yerde gökte ne kadar canlı ve cansız varsa hepsinin Allah’a itaat ettiği anlatılır. Allah’ın değer vermediği kimseye kimsenin değer katamayacağı geçer.

12. 25-37 ayetler arasında Kabe, hac, haccın mana ve maksadı, hacda kesilen hayvanların kesilme amacının et olmadığı, ibadetlerde takvanın esas olduğu, şeklin ise takvaya işaret ettiği gibi konular geçer.

13. 38-51 ayetler arasında ise ilk cihat izni gelir. Müslümanların belli bir güce ve birliğe sahip olduktan sonra zülme sessiz kalmamaları gerektiği vurgulanır.

14. 52-55 ayetler arasında peygamberlerin vahiy alırken şeytanın desiselerine maruz kaldığı ancak Allah’ın bu desiselere fırsat vermeyip vahyini koruduğu anlatılır. Bu durumun müminlerin imanını artırdığı, kafirlerin de şüphelerini artırdığı vurgulanır.

15. 56-72 ayetler arasında yönetimin sadece Allah’a ait olduğu, kıyamet koptuktan sonra kimsenin onun izni olmadan konuşmayacağı, müminlerin cennet, kafirlerin de cehennem gibi bir son ile karşı karşıya geleceği anlatılır.

16. 73-78 ayetler arasında ise Allah dışında hiç kimsenin bir sinek dahi yaratmaya güç yetiremeyeceği, Allah’ın istediği kimseye peygamberlik verdiği, Allah’ın varlığına ve birliğine inananların isimlerinin MÜSLÜMAN olduğu, bu ismin eskiden beri Allah tarafından verildiği, Allah’ın bizim mevlamız olduğu vurgusu yapılır ve Sûre de cüz de biter.