ـ1ـ عن جابر رَضِىَ
اللّهُ عَنْهُ قال: ]كُنَّا َ نأكُلُ مِنْ لُحُومِ بُدْنِنَا فَوْقَ ثَثٍ
فَأرْخَصَ لَنَا # فقَالَ: كُلُوا وَتَزَوَّدُوا[.زاد في رواية مسلم:
وادَّخِرُوا. أخرجه الثثة والنسائى .
1. (1507)-
Hz. Câbir (radıyallahu anh) anlatıyor: "Biz kurbanlarımızın etinden üç
günden fazla yemezdik. Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) bize ruhsat
tanıdı ve:
"Yiyin ve azıklanın da!" buyurdu." [Buhârî,
Hacc 124, Cihâd 123, Et'ime 27 Edâhî 16; Müslim, Edâhî 29, (1972); Nesâî,
Edâhî 36, (7, 233).]
AÇIKLAMA:
Bu hadis, kurban etlerinin yenilmesi ile
ilgili, bidayetlerde konan bir tahdidin bilâhere neshedildiğini
göstermektedir.
Müteakiben kaydedilecek iki rivayet bu bahse
açıklık getirecektir.
ـ2ـ وعن عابس بن رَبيعة
قال: ]قُلْتُ لِعَائِشَةَ رَضِىَ اللّهُ عَنْها: أنَهى رسولُ اللّه # أنْ
تُؤكَلَ لُحُومُ ا‘ضَاحِى فَوْقَ ثََثٍ؟ قَالَتْ: إنَّمَا فَعَلَهُ في عَامٍ
جَاعَ فِيهِ النَّاسُ فَأرَادَ أنْ يُطْعِمَ الغَنِىُّ الْفَقِيرَ، وَإنْ
كُنَّا لَنَرْفَعُ الْكُرَاعَ فَنأكُلُه بَعْدَ خَمْسَ عَشْرَةَ لَيْلَةً.
قُلْتُ: وَمَا اضْطَرَّكُمْ إلى ذلِكَ فَضَحِكَتْ وَقالتْ: مَا شَبِعَ آلُ
مُحَمَّدٍ مِنْ خُبْزٍ مَأدُومٍ ثََثَةَ أيَّامٍ حَتَّى لَحِقَ بِاللّهِ
تَعالى[. أخرجه الستة.
2. (1508)-
Âbis İbnu Rebîa anlatıyor: "Hz.Aişe'ye: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
kurbanların etlerinden üç günden fazla yenilmesini yasakladı mı?" diye
sordum.
"Evet, fakat bunu insanların (kıtlık çekip)
acıktığı yılda yaptı. Böylece zenginlerin fakirleri doyurmasını arzu
etmişti. Biz koyunun paçasını kaldırıp, on beş gece sonra yiyorduk" dedi.
Ben:
"Sizi buna mecbur eden şey ne idi!" deyince
güldü ve:
"Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) Allah'a
kavuşuncaya kadar, Muhammed âilesi üç gün üst üste doyuncaya kadar katıkla
ekmek yememiştir" dedi." [Buhârî, Et'ime 27, Edâhî 16; Müslim,Edâhî 28,
(1971); Muvatta, Edâhî 5; Tirmizî, Edâhî 14, (1511); Ebu Dâvud, Edâhî 10,
(2812); Nesâî, Edâhî 37, (7, 235, 236).]
ـ3ـ وعن نُبَيْشَةَ
رَضِىَ اللّهُ عَنْهُ قال: ]قال النَّبىُّ #. إنَّا كُنَّا نَهَيْنَاكُمْ عَنْ
لُحُومِهَا أنْ تَأكُلُوهَا فَوقَ ثََثٍ لِكَىْ تَسَعَكُمْ فَقَدْ جَاءَ اللّهُ
تَعالى بِالسَّعَةِ. فَكُلُوا وَادَّخِرُوا وَائْتَجِرُوا. أَ وَإنَّ هذِهِ
ا‘يَّامَ اَيّامُ أكْلٍ وَشُرْبٍ وَذِكْرٍ للّهِ تَعالى[. أخرجه أبو
داود.»ائْتَجِرُوا« اطلبوا ا‘جر .
3. (1509)-
Nübeyşe (radıyallahu anh) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)
buyurdular ki: "Biz sizleri, kurbanların etinden üç günden fazla yemenizi,
birçoğunuza kurban eti ulaşsın diye yasaklamıştık. Şimdi, Allah Teâla bolluk
verdi. Artık yiyin, biriktirin ve ücret isteyin. Haberiniz olsun, bu bayram
günleri yemek, içmek ve zikir günleridir." [Ebu Dâvud, Edâhî 10, (2813);
İbnu Mâce, Edâhî 16 (3160).]
AÇIKLAMA:
1-
Kaydedilen hadislerden anlaşılacağı üzere Hz. Peygamber (aleyhissalâtu
vesselâm), İslâm'ın bidayetinde çekilen umumî maddî sıkıntı sebebiyle bazı
tedbirler alma ihtiyacı duymuştur. Bunlardan biri, kurban etlerini üç günden
fazla evlerde saklamamaktı. Darlık geçtikten sonra bu yasak kaldırılmış,
kurban etinden yemek, yol azığı yapmak, biriktirip uzun müddet beklemek
serbest bırakılmıştır.
Bu mevzu üzerine Müslim'in bir rivayeti daha
açık bilgi sunmaktadır:
Ebû Saîdi'l-Hudrî(radıyallahu anh) anlatıyor:
"Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm):
"Sizden kim kurban keserse, sakın üç geceden
sonra evinde ondan bir miktar olduğu halde sabahlamasın" buyurmuştu. Ertesi
yıl olunca Ashab:
"Ey Allah'ın Resûlü! Yine geçen yıl
yaptığımız gibi mi yapacağız?" diye sordu. Bunun üzerine Resûlullah
(aleyhissalâtu vesselâm):
"Hayır! o, öyle bir seneydi ki, o zaman herkes
sıkıntı çekiyordu. Ben de (kurban etlerinin) herkese ulaşmasını istemiştim"
buyurdu."
Kadı İyaz şu açıklamayı sunar: "Ulemâ bu
hadislerle amel hususunda ihtilâf etmişlerdir. Bir kısmına göre, kurban
etinin üzerinden üç gün geçtikten sonra artık ondan yenmemelidir." Bu
hadislerin ifade ettiği haram hükmü bâkidir.
Cumhur'a göre nehiy tamamen mensuhtur, kurban
eti üç günden sonra da yenilebilir ve herhangi bir zaman kaydı da konamaz.
Bazı âlimler: "İlk yasak da tahrim ifade
etmezdi, kerâhet ifâde ediyordu. Şimdi de kerâhet mânası devam etmektedir"
demiştir. Bir illete binâen konan yasak, illetin kalkmasıyla kaldırılmış ise
de, illet tekrar zuhur etse, yasağın da aynen geri geleceğini söyleyen
âlimler de olmuştur. Hz. Ali ve Abdullah İbnu Ömer böyle anlatıyorlardı.
İbnu Ömer (radıyallahu anh)'in kurban etini, hayatı boyunca üç günden fazla
yemediği rivâyet edilir.
İbnu Mes'ud'dan yapılan bir rivayate göre
kurban eti üçe ayrılmalıdır. Biri yenilir, bir tasadduk edilir, biri de
hediye edilir. İmam-ı Âzam, İmam Şâfiî, İmam Ahmed ve İshâk İbnu Râhuye
bununla ameli esas almışlardır. Sevrî: "Kurban etinin ekserisi tasadduk
edilmelidir" demiştir.
Adak kurbanının etinden, adak sâhibi yiyemez.
Adamın fakir veya zenginliği bunda rol oynamaz. Dört mezhep bu meselede
ittifak eder. Ahmed İbnu Hanbel'den gelen bir rivayete göre yiyebilir.
Normal kurbanın etinden sahibinin yemesi
müstehabtır. Zahirîlere göre vâcibtir.