Fetva Konuları
TİCARÎ HAYAT
ALIŞVERİŞ
948. Yaş çayın işlenmiş kuru çay, domatesin salça ve zeytinin zeytinyağı
karşılığında satılması caiz midir?
İslam hukukuna göre malların karşılıklı değişiminde satıma konu olan malların
aynı cinsten olmaları hâlinde miktarlarının eşit ve mübadelenin de peşin olması
gerekir. Malların farklı cinslerden olması hâlinde ise taraflar, karşılıklı rıza
ile diledikleri şekilde alım satım yapabilirler (Ebû Dâvûd, Büyû’, 12).
Buna göre yaş çay ile kuru çay, domates ile salça ve zeytin ile zeytinyağı
incelendiğinde bunların kullanım şekilleri bakımından aralarında farklılıklar
olduğu açıktır.
Öte yandan yaş çay, domates ve zeytin, belli bir başkalaşım neticesinde ve
nitelikleri değişerek kuru çay, salça ve zeytinyağına dönüşmektedir.
Ayrıca günümüzde yaş çayın kuru çay, domatesin salça ve zeytinin zeytinyağı
karşılığında satılması, insanlar arasında yaygınlaşmış ve umumi belva
(kaçınılması güç olan durum) hâlini almıştır. Bu gibi durumlarda insanlar
arasındaki ticari muamelelerde kolaylık sağlanması İslam hukukunun genel
kaidelerindendir (Mecelle, 1718). Kaldı ki hakkında nass bulunmayan konularda
açık nassa aykırı olmamak kaydıyla insanların genel uygulaması (örfü) göz ardı
edilemez (Mecelle, md. 3637).
Bu itibarla, bedellerin karşılıklı rıza ile belirlenmesi ve malların peşin
olarak alınıp verilmesi hâlinde yaş çayın kuru çay, domatesin salça ve zeytinin
zeytinyağı karşılığında değiştirilmesinde/satılmasında dinen herhangi bir
sakınca yoktur. Bununla birlikte söz konusu ürünlerin birbirleriyle
değiştirilmesi yerine doğrudan para karşılığında alınıp satılması ihtiyat
bakımından daha uygundur.
|