MÜLTEKA  EL EBHUR TERCEMESİ

[1] İmam'ı Hassaf ikiyüz altmış bir (261), Tahâvî üçyüzyirmi bir (321), kerhi üçyüz kırk (340J, Hulvânî dörtyüz ellialtı (456), Serahsî beş-yüz (500}, Pezdevî dörtyüz seksen iki (482) ve Kâdihan Beşyüz doksan üç (593) Hicride vefat etmiştir.

[2] Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/5-10.

[3] Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/11-14.

[4] Lugadda Fıkıh. Bir şey'i anlamak, idrak etmek, vakıf olmak ve bilmek mânâlarına gelir.

Fıkhın şer'î tarifi: Amel cihetinden nefsin lehine veya aleyhine olanı bilmektir.

a) Kudûrî: 428 tarihinde vefat eden Bağdatlı .hanefiyyül mezhep Muhammed oğlu Ahmet îmam Ebil Hüseyyinin eseridir. Mezhebi hanefî üzerine yazılan kıymetli ye kendisinden sonra gelen ulemâ ve müellifi­nin, müracaat ettikleri sağlam kaynaklardandır. Selef bu eseri okuyup okutmakta çok bereket ve yümün olduğunu söylemektedirler. İhtiva ettiği mes'ele oniki bin (12000) olduğu zikredilmektedir. Pek çok şerh ve haşiyeleri vardır.'

Müctehitlerin görüş ve içtihatlarını nakil edenlere mukallit tâbir edildiğinden, Kuduri sahibi de ikinci derecede mukallitlerden ve ashabı tercihten sayılmıştır.

Olur ashabı tercih ey birader. >  İkinci kısmı anla eyle ezber. Kuduri dahi hem sahibi hidâye. Bunların şanı ey sahibi dirâye. Budur evfak diye yâni kıyasa. Bu evfaktır diye cumhuru nasa.

b) Muhtar: 683 tarihinde vefat eden hanefiyyül mezheb Musul-lu Mevdût oğlu Mahmudun oğlu ve Mecduddîni Fazlın babası Abdulla-hın eseridir. Aynı eserini bilâhere kendisi istek üzerine şerh etmiştir. Daha sonra pek çok şerh ve haşiyeler yazılmıştır.

c) Kenz: 710 tarihinde Nasaf'da vefat eden, zamanının af dalı, din ve milletin koruyucusu, İslâm ve Müslümanların güneşi, enbiya ve Rasüllerin mirası Nesefli Mahmud oğlu Ahmedin oğlu Ebul Berçkât Abdullahın eseridir.                                                                       

Bu eserinde, pek çok şerh ve haşiyeleri vardır.     

d) Vikaye:  Hidâye  sarihi ve  Hidâyeyi muhtasar  olarak yazan jve ismini de  (Vikaye)  diyerek adlandıran birinci sadruşşerianın oğlu Mahmud ve Burhanuşşeria ismini alan zâtı muhteremin eseridir.  Bu eserini kızının oğlu için hülâsa olarak fıkıh mes'eielerini yazmıştır.

Hanefi mezhebi üzere yazılan bu eserin pek çok şerhi ve haşiyesi zikredilmektedir.

Bu iki eser hakkında sahipleri (Kenz ve Vikaye) şu nazımlar ya-jzılmıstir:

Üçüncü kısım (mukallitlerin) ashabı temayüz.

Kavî sözden zaîfi farka faiz  (ayırd edebilen)

Kimidir sahibi Kenzü, Vikaye,

Mütûn (metinler)  ashabı erbabı diraye.                         

e) Hidâye: 593 tarihinde vefat eden Hanefiyyül mezhep Mürgî-nanlı Ebi Bekirin oğlu Şeyhül îslâm Burhanüddin Ali'nin eseridir. Bu eser, imamı Muhammedin Camiussağîr adlı fıkıh kitabı ile kudurininmeselelerini ihtiva etmek üzere kaleme alınmış ve bütün mes'eielerin delillerim geniş geniş izahla yazılmıştır. Eser onüç sene emek netice­sinde yazılmış ve bu onüç (13) sene bütün gün oruçlu olduğu halde yazdığı Keşfüzzunun adlı eserde zikredilmektedir. Eser hakkında şu mealdeki medhiye zikredilmiştir:

Muhakkak hidâye; Kur'anı Kerim gibi kendinden evvel tasnif edi­len şer'î kitapları (fıkıh kitaplarını) nesh etti (kıymetini düşürdü). Bu sebepten Hidâyenin kavaitlerini (ey okuyan kimse) hıfzet ve meslekle­rine sülük et ki; her türlü yalan ve eğrilerden sözlerin salim kalsın.

Bu kıymetli eserin şerh ve haşiyeleri pek çoktur. Fakat okuyucu­larıma birkaç haşiyeyi içine alan ve fethulkadir namını taşıyan dokuz (9)  cütli eseri tavsiye ederim.

f~) Mecmâ: 694 tarihinde vefat eden Bağdadlı Hanifiyyül mezheb İbni saati diye mâruf Sâleb'iıı oğlu Ali'nin oğlu, İmam Muzafferuddin Ahmedin eseridir. Vefatından (4) sene evvel eserini bitirmiş. Eserin ter­tibi güzel, gayet muhtasar ve müfittir. Her bahsin sonunda o bahisle ilgili şaz olan mes'eleleri zikretmektedir.

[5] Burada fıkıh kitaplarımızda ve bizim tereemesini kaleme aldığı­mız bu (Mülteka) adlı eserde dikkat edilmesi lâzım olan şu Remz ve İstılahları öğrenmemizde fâide mülâhaza ettiğimizden zikredelim:

İmam: Ebu hanife hazretleri. İmameyn: İmamı Ebu Yusuf ve imamı Mulıamed, aynı zamanda bunlara  (sâhibeyn)  de denir. Şeyheyn:

İmamı Ebû Hanife ve imamı Ebû Yusuf. Tarefeyn: İmamı Ebu Hanife ve imamı Muhammed, İmamı Yusuf hazretlerine: İkinci ve îmamı Mu-hammed hazretlerine: Üçüncü imam deniliyor ki, birincileri imamı Azam Ebu

Hanife Hazretleridir. ALLAH (C.C.) hepsine rahmet eylesin, Âmin.

[6] Musannif merhumun bu eserinin «Mültekanm» rızâyı bâriye muvafık olup âhirette ecrü mükâfatını temenni ve talep ettiği gibi, bizde izahlarla tercümesini yaptığımız bu eserin aynı fâide ve mükâfat olma­sını ve bu vesiyle ile Cenabı hakkın mağfiret ve rahmetine nail olmamı­zı niyaz ederiz.                               

Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/16-19.                     

[7] Taharet: Lugadda;  temizlik, paklık mânâsına gelir.

Istılahta taharet: Hadesten ve habesten (necasetten) tâhir olmak, temizlenmektir. Diğer bir tarifte: Hakiki ve hükmî necaseti gidermek­tir.

Hades, iki türlüdür: Hadesi asgar (abdestsizlik), hadesi ekber (cü-nüplük, hayiz ve nifaslılık) tır.

Habeş ise; Necaseti galize ve halifelerdir. İşte bu bahiste hadesten ve necasetten temizlenme yollarından ve şekillerinden bahis edilecektir.

Taharet, bütün ibadetlerin şartından olduğu için musannif ilk defa ondan başladı. .Zira şart olan temizlik meşrut olan namazdan evvel ve lâzımdır.

Şart: Şartın yokluğundan meşrutun yokluğu lâzım gelir. Fakat şartın varlığından meşrutun varlığı da yokluğu da lâzım gelmez. Na­maz kılmak için abdestin, zekâtın farz olması için mal üzerinden bir se­nenin tamam olması şartı gibi.

Taharet kelimesinin okunuş itibariyle ifade ettiği şu mânâlar] var­dır:

Taharet : Temizlik, paklık ve nezâfet manasınadır.

Tıhâ-ret : Temizlik yapmak için olan şeylerdir. Su ve toprak gibi,

Tuhâret : Temizlik ve taharet yaptıktan sonra artana- denir. Ab­dest ve gusülden artan su gibi.

[8] Mükellef üzerine abdestin vücûbunun şartı altıdır ve şunlardır: Akıl baliğ,  Müslüman,  kâfi  miktardaki, suyu  kullanmaya  kudret,   ab-destsizliğin bulunması ve abdeste mâni hayız ve nifas gibi hallerin bu­lunmamasıdır.

Abdestin sebebi: Abdestsiz yapmak vs eîe almak helâl olmayan fiili mubah ve helâl kılmaktır. Namaz kılmak, Kur'anı Kerime el sür­mek ve Kâbe'i muazzam ayı tavaf etmek gibi abdestsiz yapılması ha­ram olan amellere niyet ve kasd etmektir, ki, abdestin hükmü de budur. Bu dünyevî hükmüdür. Uhrevî hükmü ise, niyyeti hâlis ile niyyet edip ahiredde ecrine nail olmaktır.

[9] Farz: Lugadda: Taktir ve kat'î manâlarına gelir. Şer'î İstılahta ise: Kafi delil.ile sabit olan ALLAH (C.C.) m emri ilâhisine farz de-air. Ve farzı itikadı, farzı amelî, farz: ayın ve farzı kîfâye kısımlarına ayrılır.

Farzı itikadı: Kat'î delille sabit, şüphe olmayan, inanılması ve ya­pılması zarurî olan, terkinden ikab ve ceza lâzım gelen ve inkâr eden kimse tekfir olunan farzdır. Beş vakit namaz, zekât ve ramazan orucu gibi.

Farzı amelî: Zannî delil ile sabit .olan emri ilâhidir ki, amel husu­sunda farzı kat'î kuvvetindedir. Abdestte başa mesh etmek farzı kat'î ise de, dörtte birine meshetmek farzı zannî ve amelde farzdır. Gusülde de ağzı ve burnu yıkamak (gargara ve mazmaza) farzı amelîdir. Mün­kiri kâfir olmaz, fakat fâsık ve ehli bid'at kimselerden mâdüddür.   -

Farzı ayn: Mükelleflerden her birinin yapması lâzım olan farzdır Başkalarının yapması ile sakıt olmaz. înkârı küfrü mucibdir. Beş vakit namaz, ve Ramazan orucu gibi ibadetler bu cümledendir. Birinin iba­detini diğeri yapamaz. Yani mükellef olan bir kişinin namazını ve oru­cunu diğer bir kişi yapamaz, ödeyemez.

Farzı kifâye. İşlemesi bütün mükellef müsîümanlara farz oldugı halde, bâzılarının işlemesiyle diğerlerinden sakıt olan farzlardır.

Kur'an'ı Kerim okunurekn dinlemek, Kur'an'ı Kerîme tam hafız olmak, selâm almak ve cenaze namazı kılmak gibi.

Farzı kifâyenin sevabı yalnız işleyenedir. Şayet bu farz ifa edil­mezse, günahı bütün mükellefleredir.

[10] Abdestin rüknü, dörttür ve şunlardır. Bu rükünlere aynı za­manda farz da denir. Yüzü, elleri ve ayakları yıkamak, başın dörtte biri ^4 ne meshetmektir.

Mesh. Lugadda; bir şey üzerine el uğratmak, gezdirmek ve silmek manasınadır.

Şer'i Istılahta Mesh; başka yerde kullanılmadık yaşlığı bir yere değirmek ve sürmektir.

Gözü ağrıyıp da Müslüman doktorun tenbihi veya kendinin tecrü­beli bilgisi üzerine gözünü yıkayamıyan kimse, Özür müddetinde gözü­ne su uğratmaz.

Göz hastalığına mübtelâ olan Zeyd, abdest aldığında gözlerinin üze­rini yıkamak veya meshetmek zarar verici olduğuna zanni galibi olun­ca abdest azalarının diğerlerini yıkayib gözünün üzerini yıkamak veya meshetmek sakıt olmakla yıkamasa ve meshetmese Zeydin o abdest ile kıldığı namaz sahih olur mu?..

ELCEVAP... Olur. FETAVAYİ BEHCE, 6

[11] Dirseklerden itibaren kolsuz ve topuktan itibaren ayaksız olan kimselerden kol ve ayağı yıkamak sakıttır. Dirsekten ve topuktan baki kalan olursa onlar da yıkanır. NİMETÜL İSLÂM

İLGİLİ FETVA.

Zeyd'in (adamın), iki elleri çolak olup, kendisi abdest ve teyem­müm etmeye kadir olmayıp, abdest ve teyemmüm ettirir kimsesi de olmasa; Zeyde ne şekilde namaz kılması gerekir.

ELCEVAP... İki ellerini dirseklerine varıncaya kadar mesh ve yü­zünü dıvara meshedip namazı kılması gerekir.

BEHÇETÜL FETÂVA, 6

[12] İmam'ı Mâlik ve Ahmet bin Hanbel Âyetin mutlak ifâdesi ba­şın her tarafına kaplama mesihtir,  demektedirler.  İmam'ı  Şâfi'i  mer­hum ise, başın iki kılma dahi meshedilirse kâfidir diyor.

İLGİLİ FETVALAR :

Zeyd'in (bir adamın), başında nezle hastalığı olup abdest aldığı zaman soğuk veya sıcak su ile başına mesh etse, o hastalık şiddetlen­diği tecrübe ile veyahut adalet ve ihtisasında gayet bilgili müslüman doktorların haber vermeleriyle taayyün ederse, abdestte yıkamak lâzımolan azasını yıkayıp başına meshetmese abdesti tamam olup* o abdest ile namaz kılması caiz olur mu?..             

ELCEVAP... Olur.                                                

Zeyd  (bir adam), abdest alıp başım meshettikten,sonratraş olsa, meshî iade etmesi vacip olur mu?...                                     

ELCEVAP... Olmaz. FETÂVAYI FEYZİYE, 4

Abdestli kimsenin, taıak kesmesi ve bıyık kırpması ve deri kal­dırması abdestini bozmaz. Zira bunları yapmakla abdesti bozan;bir şeyçıkmamaktadır.

Hind'in (Kadının) başında nezle hastalığı olup, yıkamak icabetti-ğinde soğuk su ile yahut sıcak su ile başını yıkasa o hastalık şiddetlen­diği tecrübe ile veya mütehassıs doktorların haber vermeleriyle tâyin ve tebeyyün ettiğinde Hind başım meshedip, diğer azasını yıkasa guslû sahih olur ve o kadın Tâhir olur mu?...

ELCEVAP... Olur.    FEYZİYE, 4

Bu şekilde hastalık, abdest âzalarının  diğerlerinde de  olursa  aynıhüküm icra edilir.

Abdest almak isteyen Zeyd, sakallı yüzünü yıkarken sakal kılının altındaki deriye suyu ulaştırmak vacip olmayıp kılın üzerine suyu uğ­ratmak kifayet eder mi?...

ELCEVAP... Eder.   İBNİ NÜCEYM, 4

[13] Sakallı kimselerin sakalları yüzün derisi makamına kâim ol­duğu için, sakal ile örtülü olan yerin yıkanması yüzün altından üstü­ne intikal etmiştir. Gözlerin, ağzın ve burnun içlerini, yüzde ve diğer abdest azalarında sinek ve pire gübrelerinin altım yıkamak lâzım ol­madığı gibi sık olan kaşların, bıyıkların ve sakal kıllarının altını yıka­mak da lâzım değildir. Üstünü yıkamak iktifa eder. Ancak sakalın kıl­ları altı görünecek kadar seyrek olursa, o zaman sakalın altını yıka­mak farz olur. Yine yüzün çevresinde fazla olarak sarkmış olan kılla­ra suyu ulaştırmak farz değildir.

Mesele; hangi âzadır ki; ona abdeste, onu yıkamak bir zaman farz dır ve bir zaman farz değildir? Cevap; çene kemiğidir ki, sakallanma dan yıkanması farz iken sakallandıktan sonra, o farz sakalı yıkamak la sakıttır. NİMETÜL İSLAM, 6'

[14] Sünnet: Lügatta; yol manasınadır.

Şer'î ıstılahta ise sünnet: Rasûlü Ekrem efendimizin bazan teri edip çok zaman işlediği ve ümmetlerine de, işleyin diye emir buyur

dukları ve amellerine sünnet denir. Böyle sünnetlere sünneti hüda ve sünneti müekked denir. Sabah, Öğle akşam namazlarının sünnetleri; misvak kullanmak ve abdest alırken ağız ve buruna üç sefer su almakgibi.     .                                                                     

Sünneti gayri müekkede: .Rasûlü Ekrem efendimizin çok zaman terk edip bâzı zaman ibâdetteki yapmış oldukları amelleridir. Yatsı na­mazının ilk sünneti ve ikindi namazının sünneti gibi.

Sünneti zevâit: Rasûlü Ekrem efendimizin yiyip içmeleri, giyinip kuşanmaları ve oturup kalkmaları-gibi hareketlerine de «sünneti zevâit» adı verilmiştir. Binâenaleyh bunlara da birer sünneti gayri müekkede denir.

Sünneti müekkede ve sünneti hüda denilen sünnetlerin yapılma­sında sevap, büerek terk edilmesinde de itap vardır. Meselâ: Abdestin sünnetleri terk edildiğinde, abdest tamamdır. Fakat sevabı noksan, ay­nı zamanda bilerek terk -ederse itap vardır.

Sünneti gayri müekkede ve zevâit denilen sünnetlerin yapılması ise pek güzeldir. Sevgili peygamberimize uymanın bir alâmeti olduğun­dan sevaba ve 'mübarek peygamberimizin şefaatma bir vesiledir. Fa­kat terk edilmesi levmi müstelzinı olmadığı beyan edilmiştir. Bunlarda sünnetlerin hükümleridir.

[15] Yâni   abdeste   besmele   (Bismillâhirrahmânirrahîm)   ile   başla­mak sünnettir. Zira Rasûlü Ekrem efendimiz her işine besmele ile baş­lardı ve ümmetinin de aynı hareket etmesini tavsiye etmişlerdir. Mese­lâ:  «Abdesti olmayanın namazı olmadığı gibi,  abdestine ALLAH'ın is­mini zikretmeyenin de abdesti olmaz»  mealindeki hadisi şerifi ile dik­kati çekmiştir.

Diğer bir hadisi şerifte meâlen şöyle buyuruîuyor. «Abdestini AL­LAH'ın ismi ile başlayanın her tarafı pak olur. ALLAH'ın ismini zik­retmeyerek abdest alanın ise, yalnız abdest azaları pak olur.»

Mümin olan Zeyd, bir işe başladığında ne ile başlamak gerekir ki mübarek  ve  kâmil  olsun?...

ELCEVAP... Bismillâhirrahmanirrahîm, Elhamdülillahi Rs'hilâle-min ile başlamak gerekir.                               BEHÇETT T, FETÂYÂ,  5

[16] Misvak kullanmak:   Parmak  kalınlığında  ve  kui.anan  kimse­nin karışı ile bir karış boyunda olması gereken, lifli ağaç dallarından kullanılır. Kullanacak  olan kimse,  sağ eline alıp serçe parmağının üs­tünden geçirerek, başparmağı ile altından tutar ve ağzın  sağ tarafın­dan başlıyarak dişlerine sürer. Misvak olmadığı takdirde, elinin parma-

ğıyla dişlere sürmekte kifayet eder. Zira Hz. Ali (R.A.) «Baş parmak ve şehâdet parmağıyla dişlere sürmek misvaktır» mealindeki sözüyle bu gerçeği izah buyurmuşlardır.

Misvak biz hanefîlerce, abdestin sünnetidir. Rasûlü Ekrem efendi­miz «Eğer ümmetim üzerine zor olmasaydı, her abdest zamanında on­lara misvak (kullanmayı) emrederdim» mealindeki hadisi şerifi buyur­muşlardır. Misvak kullanmanın faziletine dair pek çok hadisi şerif var­dır. Fakat zikri bahsimizi ağırlaştıracağından bu kadarla iktifa edece^ giz. Daha geniş izah merâkıi felah, tahtavisi ve diğer şerh ve haşiyelerde zikredilmiştir.

[17] Müstehap: Güzel şey, verâ ve takva manasınadır. .Serî tarif ise; Rasûlü Ekrem efendimizin hayatında bir veya iki defa isledikleri devamlı yapmadıkları amelleridir. Ve işleyene mükâfat vardır. Faka terk edene itap terettüp etmez. Aynı zamanda müstehab'a sünneti gay ri müekkede ve mendüb de denilmektedir.

[18] Rasûlü Ekrem efendimiz bir hadisi şerifinde meâlen şöyle bu yurmuştur; «ALLAH'ü teâlâ her şeyde sağdan başlamayı sever.»

[19] Müstehabdan bâzıları da şunlardır: Abdest alırken sıçrant dan sakınmak için yüksek bir mekâna oturmak, Kıbleye karşı durmal başka kimselerden yardım istememek ancak Özrü olur ve küçükleri U lim ve terbiye için olursa müstesnadır. Zaruret arzetmedikçe konuşms mak, selefi sâlihinden vârid duaları okumak, her azayı yıkarken besnn

le okumak, dar olmayan yüzüğü elini yıkarken oynatmak, şayet yüzük dar olursa o zaman oynatmak farz olur. Mazmaza ve istinşak'ı sağ el ile yapmak, sümkürmeyi (burun temizlemeyi) sol el ile yapmak ve abdes­tin sonunda Kıbleye karşı dikelip kelimeteyni, şehadeteyni söylemektir.

[20] Burada şu mes'eleler anlaşılır. Ağız dolusu olmayan ve aslıda necis olmamak şartı ile kusulan kusmuk abdesti bozmadığından necis-te değildir. Yâni az bir kusmuk elbiseye, bedene ve seccadeye bulaştığı zaman namaza mâni değildir. Fakat şarap ve idrar gibi aslı necis olan şeylerden olur ve böyle aslı necis olandan kusulan ağız dolusu da ol­mazsa  hades   olmayacağını   (yâni   abdestin   bozulmayacağını)   Mülteka sârini ve  Ferâid  sahibi  İsmail  Bin   Sinan   essivâpi   beyan   etmektedir. Aynı zat şarap ve idrarın aslı necis olduğu için, yine necisliği cihetini de hatırlatarak düşünceye davet ediyor.

[21] Tahtavîde zikredildiğine göre;  «Esrar içenin de yürüyüşünde bozukluk ve sekteleme gibi haller olursa abdesti bozulması gerekir.»

Burada bir hususu hatırlatmak ve dikkat çekmek gerekir, (sarhoş olmak abdesti bozar) cümlesinden bâzı kimselerin şarap içmenin ce­vaz tarafına gidilir, manâsını çıkarmamalıdırlar. Şarap içmek haram olduğu halde, o necisi içer ve sarhoş olursa abdesti bozulur demektir. Haramlara helâl diyen olursa dinden imandan yoksun kâfir olur. (içki bütün kötülüğün anasıdır.) Hadisi şerif meâlince şarap ve benzerleri sarhoş eden her şey haram ve günahtır.

[22] Rukûlü ve  secdeli  namazda kahkaha  ile  gülmenin  zikri  ile, secde ve rukûlü olmayan cenaze namazında ve rukûsuz secde'i tilâvette

kahkaha ile  gülmek,  abdesti bozmayacağına işarettir.  Fakat  kahkaha ile gülenin hangi namazda olursa olsun, namazı fasit oîur.

Bâlİğ kaydının zikri ise, küçük çocukların namazda kahkaha ile gülmeleri abdesti bozmayacağına işarettir.

Namaz kılan küçük çocuk, namaz içinde kahkaha ile gülse, ab­desti bozulmuş olur mu?...

ELCEVAP... Olmaz.   BEHÇETÜL FETÂVÂ, 6

Kahkaha: Kendisi ve yanındaki kişiler işitecek kadar gülmesi. , Dıhık:   (Kendisi  işitecek  kadar  gülmesi).   Bu   dıhık  namazı  iptal edelr,; fakat abdesti bozmaz. Tebessüm (dişler görünecek kadar gülmek) ise,i hiçbir şeye zarar vermez.

[23] Zira  fahiş  derecede  oynaşma  ânında  her  iki  taraftan  mezi denilen ıslaklık mutlaka gelebileceğinden,  şeyheyne  göre  abdest bozu­lur. Bu oynaşma  (zekeri ve ferci birbirine değirerek oynaşma)  velevki sâde kadınlar veya erkekler arasında olsa, yine aynıdır denilmektedir, îmamı Muhammede göre ise, fahiş oynaşmakla abdest bozulmaz. Ancak ıslaklık görüldüğü zaman bozulur DAMAT, 20

[24] Muhıtta nakledildiğine göre;  secdede uyuyan kimsenin karnı uyluklarına yapışmamış olur ve kolları da yere serilmemiş olursa, ken­dinden haberdar olduğundan abdesti bozulmaz.  Şayet karnı uylukları­na yapışık ve dirsekleri  de  yanlarına veya yere  dayalı  olduğu halde uyursa abdesti bozulur.

[25] İmamı   Şafi'î  merhum,   zekere   ve   kadının   tenine   el   dokun­durmak abdesti bozar demektedir. Musannif merhum bu görüşün hane-filerde olmadığını izah için beyan etmiştir.

[26] Ağız ile burnun yıkanması farzı amelîdir.  Zira içtihatla sâ-

bittir. İmamı Mâlik ve Şâfi'iye göre ise, gusülde ağız ve burnu yıkamak sünnettir. Binâenaleyh gusülde ağız ile burnun yıkanmasının farzlığım inkâr eden kâfir olmaz. Fakat mutlak guslû inkâr eden nassı inkâr etti­ği İçin kâfirdir.

Tepeden tırnağa kadar bedenin her tarafmı, üzerinde mum, hamur, çamur, göz çapağı ve burun içindeki burun pisliği gibi şeyler cilde su­yun vasıl olmasına mâni olan bir şey bırakmamak üzere bir kerre yı­kanmak farzdır. Şayet ağızda dişlere suyun vasıl olmasına zahirî bir mâni olursa (kaplama ve hamur gibi şeyler olursa) bu takdirde zarurî haller dışında hanefî mezhebine göre gusül sahih olmaz. Boyacının tır­nağı üzerinde kalan boya lekeleri, keza kadınların kına lekeleri, renç-berlerin ve hatta sahih olan rivayette şehirlilerin tırnak kirleri, pire ve sinek tersleri suyun bedene vâsıl olmasına mâni değildir. Böyle olunca da bu gibi hallerde gusül sahih olur. Daha geniş malûmat, Hindiye, îbni Abidin ve Tahtavîde mezkûrdur. Dördüncü cildede bakınız.

Gusül hakkında bâzı hükümler:

Abdestin olduğu gibi guslünde sebebi, şartı, hükmü, rüknü, sıfatı ve bir de mucibi vardır.

Guslün sebebi: Abdestdeki gibi ele alınması ye amel edilmesi lâzım olanları mubah kılmak içindir. Cünüp olan kimseye namaz kılmak, Kur'anı Kerim okumak ve Kâbeyi tavaf etmek haram olduğundan bu gibi haramları cünübün, hayızîı ve nifaslı kadınların hayız Ve nifasın-dan kesildiği zaman gusül etmeleriyle bu haramlar helâl oluyor.

Bu sebep aynı zamanda hükmü öünyevîsidir. Uhrevî hükmü ise ha­lis niyetin mükâfatının âhirette verilmesidir.

Guslün. şartı ve sıhhati, abdestin şartı ve sıhhati gibidir. Ancak guslün sıhhati için gusül etmezden evvel meninin arkası kesilmesi için cimâdan veya ihtilâmdan sonra birkaç adım yürümek, biraz uyumak veya hiç olmazsa birkaç damla idrar akıtmalı ondan sonra gusül edil­melidir.

Guslün rüknü: Musannifin metinde beyan ettiği gibi mazmaza, is-tinsak ve bedenin her tarafını pak edip yıkamaktır.

Gusiün sıfatı:  Farz,  sünnet veya müstehap  olmasıdır.

Gtıslü îcap ettirenler: Cünüplükten, hayız ve nifas kanlarının ke­silmesinden ibaret olan, hadesi ekberdir.

[27] Banyo   gibi  necaset mahallinde  olmadan  başka  temiz  yerdeabdesti alan kimse evvelâ besmele okur. Şayet Necaset mahallinde olur­sa, besmeleyi içinden okur, niyyet etmek, su dökünmeye baştan başla­mak, sonra sağ omuzundan ve sol omuzundan yıkamaya devam etmek­te sünnetlerdendir.

[28] Erkekler saçlarını uzatır ve örük yapar, yaptırırsa gusül ede­ceğinde mutlaka örgülü saçım çözüp içini yıkamas nâzmıdır. Zira saç erkeğe zînet olmadığı için çözmekte zorluk ve külfet olmadığından mut­laka; yâni diblerihe, varsın, varmasın çözüp yıkamak lâzımdır. Kadının öijükleri çözülü ise onun da erkek gibi tamamını yıkaması lâzımdır.NİMETÜL İSLÂM, 116

İLGİLİ FETVALAR :

Cimâdan sonra gusül eden kadın,  fercinin haricini yıkarken  par­mağını fercine idhal ederse, gusüî etmek lâzım olur mu?...

ELCEVAP... Olmaz.   BEHÇETÜL FETVA, 7

Zeyd (bir adam), cünüplükten gusül edeceğinde evvelâ abdest alıp sonra bütün azasına suyu yetiştirse  (yâni gusîü tamamlasa), o abdest (o gusül abdesti)  ile namaz kılmak caiz olur mu?... ELCEVAP... Olur. Kemal Paşadan Naklen.

BEHÇETÜL    FETVA,    7

[29] Guslüh farziyetinin nassı katisi şu mealdeki âyeti Celîledir: «Eğer cünüp olduysanız boy abdesti alın  (Gusül edin),» Mâide Süersi, Âyet: 6.

GUStİLLE İLGİLİ FETVALAR :

Hâmile Hind, bir çocuk doğurduğunda kan (nifas kam) görmese, Hinde gusül lâzım olur mu?                         

ELCEVAP... Olur.  İ5EHCE, 7

Üzerine Gusül vacip olan Zeyd'e, Gusül ederken vücûdunda olan kılların altına suyu yetiştirmesi vâcib olur mu?..

ELCEVAB... Olur.

Kulağında delik olan Zeyd (Keza küpe deliği olan kadın), gusül ettiğinde o deliğin içine meşakkatsiz suyu ulaştırmak mümkün olunca

o delik içine suyu yetiştirmek vacip olur mu?... ELCEVAB... Olur.

Zeyd, Zevcesi Hind'e cima edip Hind, hamamda gusül etmek iste­diğinde hamam ücreti Zeyd'e lâzım olur mu?...

ELCEVAB... Olur.                                                ,

Cünüp olan Zeyd, Ramazanın gündüzünde gusül ettiğinde oruçlu olmadığı vakit gibi mazmazada gargarayı ve istinşakta su çekmeyi mü­balâğa etmek lâzım olur mu?...

ELCEVAP...  Olmaz.  Tamamı:   İBNİ NÜCEYM,  8

Zeyd, istinca ederken parmağım dübürüne soksa, Zeyde gusül lâ­zım olur mu?

ELCEVAP... Olmaz.    BEHCE, 7

Üzerine gusül farz olan Zeyd'in içi boş olan dişleri altın veya gü­müş ile doldurulmuş olup dişlerinin içine yapılmakla altın veya gümü­şün çıkarılmasında zorluk ve meşakkat olduğu muhakkak olmakla gu­sül ederken o dişlerin içine su ulaşmayıp bu şekilde zaruret olsa, suyu o dişlerin içine yetiştirmek vacip olmayıp zahirini yıkamak kifayet et­mekle tâhir olur mu?...

ELCEVAP...  Olur,      MECMU-A-İ CEDÎDE Sahife,  12

Zeyde, kımıldayan dişini altm tel ile bağlamasında veya bağlatma­sında beis var mıdır?...

ELCEVAP... İmam'ı Muhammed'e göre beis yoktur. NETİCE, 542 Çıkan dişlerin yerlerine gümüş ve emsali madenlerden takan veya taktıran kimseler, sabit olan dişlere bağlamak suretiyle tutturabilece­ğinden o sabit dişlere bağlayacak şekilde ya yarısını veya daha azını kaplaması zarureti hâsıl oluyor. Binâenaleyh bu zaruret dışında keyfî ve süs maksadı ile dişlerinin yansını veya tamamını kaplatanlar, hane-fî mezhebine göregusül etmişlerden sayılmazlar. Zira hanefî mezhebin­de ağzın içi, haricî bedenden sayılmıştır ve ağzı yıkamak da farzdır. Fakat şafiî ve mâliki mezhebine göre sünnettir. Bu takdirde bunlara göre, dişlerini kaplatanlarm gusülleri sahih olur, ancak sünnet' terk edilmiş olur. Hülâsa-i kelâm, mazeret ve zaruretler dışında kaçınmak ev­lâdır. En şalim yoldur. Daha geniş izahat, dördüncü cildde mezkurdur. İmam'ı Âzam ve İmam'ı Ebû Yusuf (R.A.) ise, îmam'ı Muhammed'-in görüşüne muhaliftirler. Onlara göre dişleri altm tel ve benzerleriyle bağlamak caiz değildir. Daha geniş izahat «Kitabul Kerahiye Velistih-san.» bahsinde gelecektir.

[30] Meninin inzali  anında  şehvet ve  atmanın bulunması şarttır.

Zira vücudu uyanmamış kişilerden herhangi sebepten dolayı beli iner ve menisi gelirse cünüp olmaz. Meselâ; ağır bir yük alan kişinin menisi gelse, gusül lâzım olmaz.

Metinde İmamlar (yâni îmam'ı Âzam ve îmam'ı Muhammed ile îmam'ı Ebû Yusuf) arasındaki ihtilâfın semere ve ciheti şöyle izah edil­mektedir: Meni merkezinden koparken şehvet ve atma ile olduğu za­man zekerini tutar, şehvet gittiktne sonra bırakır ve şehvetsiz olarak meni zekerden çıkarsa, tarafeyne göre gusül lâzım olur. Fakat Ebû Yu­suf'a göre gusül lâzım olmaz. Muzdar zamanlarda (Müsafirlik gibi) Ebû Yusuf ile âmel edileceği beyan edilmiştir. Fetva ise tarafeynedir.

DAMAT, 22

İLGİLİ FETVALAR :

Zeyd (Bir adam), ailesiyle oynaşma esnasında şehvetle sulbünden meni ayrıldığı zaman zekerinin başını tutup ve meniyi çıkmaktan men edip şehveti sakin olduktan sonra (Zekerim) salıvermekle o meni şeh­vet ve atmaksîzın  (zekerinden)  dışarıya çıksa, Zeyd'e gusül lâzım olurmu?...

ELCEVAP... Olur.  NETİCETÜL FETÂVA, 5

Zeyd (bir adam), ihtilâm olup yahut şehvetle başkasını mes ve öpmekle sulbünden meni şehvetle ayrıldığında zekerini eliyle tutup ya-mıt bir şeyle zekerini tıkayıp basma çıkmasa, o müddet içinde Zeyd'e gusül lâzım olur mu,...

ELCEVAP...  Olmaz. Zira meni zekerden dışarıya çıkmamıştır.

Bu surette yazıldığı üzere zekerini tutup zekeri yattıktan ve şeh­veti gittikten sonra (sulbünden) ayrılan meni atma ve tirkleme olma­dan zekerinin başına  (dışarıya)   iıksa Zeyde gusül lâzım olur mu?...

ELCEVAP...' Olur. BEHÇETÜL FETÂVA, 7

Kadınların da, ihtiiâmları halinde terelerinden dışına çıkması mev-zuubahistir.

[31] Musannif merhum metinde, «uykudan uyanan» cümlesini zik­retti. Zira, bayılan ve sarhoş olan kimse ayılır ve aklı başına gelir ve islakhk bulursa, bil ittiafk bunlara gusül yapmak vacip olmaz.

Cevahir adlı eserden naklen metin şârihi Damat şu gerçekleri zik­retmektedir. Uyuyan kimse zekerinde ıslaklık bulur ve ihtilâm olduğu­nu da hatırlamadığı takdirde, eğer uykudan evvel zekeri ayakta ise gusüllâzım gelmez. Şayet zekeri uyanık olmadığı halde uyumuşsa gusül lâ­zımdır. Bu halin görülmesi ayakta ve otururken uyursadır. Ama yatak­ta yattığı halde uyur veya meni olduğunu kat'î bilirse gusül lâzımdır. Bu mes'ele pek çok vuku bulur. Fakat insanlar bundan gafildirler.

DAMAT, 23

Çok ihtiyar olup cima yapmaya kudreti olmayan zeyd ihtiîâm ol­duğunu uyandıktan sonra hatırlayıp ve üzerinde bir miktar yaşlık bu­lup o yaşlık menî ve mezî olmayıp vedî olduğunu kat'î bilse Zeyd'e (adama)  gusül lâzım olur mu?...

ELCEVAP... Olmaz.  BEHÇETÜL FETÂVA ve BAHRİ RÂİK, 6

[32] Metindeki «önden ve arkadan» kelimeleri mutlak olarak zik­redilmiştir. Bilhassa «arkadan» kelimesi haram ve en âdî huy olan li-vâtacıların işledikleri mel'anet anında da guslün farzlılığı sabittir. Şâ- > yet bu haramı işleyen kendi  ailesine aynı tecavüzü yapar ve haramı işlerse, inzal vâki olmasa da yine gusül farzdır. Lûtîîerin cezası îmamı Âzanı'a göre yüksek bir yerden aşağı atılarak veya yüksek yerden taş yağmuruna tutularak öldürmektir.

[33] Hâmile bir kadın, bir gocuk doğurduğunda, kan görmese, ka­dına gusül lâzım olur mu?...

ELCEVAP... Olur. (imamı Azama göre her nekadar kadın nıfaslı sayılmasa da gusül lâzımdır). BEHÇETÜL FETÂVA, 7

[34] Mezî:   Oynaşma   ânında  zeker  ve   ferçten   gelen   ince   beyaz sudur. Bu su vücûdun uyanıp tekrar j^atması ânında ve bâzı kimselerde küçük abdestinden evvel gelir. Kadından gelen ıslaklığa  (kaza)   denir.

Vedî: İdrardan sonra gelen ve koyuca bir sudur. Mezî, kaza ve vedînin gelmesiyle gusül lâzım olmaz.  DAMAT, 24

İLGİLt FETVALAR :

Zeyd (adam)  dan uyanık halinde iken şehvetle bakıp yahut hayal ve düşünce ile  (zekeri) kalkıp ve sakin olduktan sonra atma ve tirkle-me olmadan mezî veya vedî zahir olsa, Zeyd'e gusül lâzım olur mu? ,   -ELCEVAP... Olmaz.    NETİCETÜL FETÂVA, 6

Zeyd, uykudan uyanınca ihtilâm olduğunu hatırlayıp lâkin elbise ve zekerinde ıslaklık bulmasa, mücerret ihtilâmı hatırlamakla Zeyd'e gusül lâzım olur mu?...

ELCEVAP... Olmaz.   NETİCETÜL FETÂVA, 6

Mak'adından şırınga yapılan adama gusül etmek cavip olur mu?... ELCEVAP...   Olmaz.    FETÂVAYÎ FEYZtYE, 4

Keza kadının fercine zekerden başka parmak ve benzeri sokulursa yine gusül lâzım olmaz.

[35] Mendup olarak yapılması  gereken sünnetlerden bâzıları şun­lardır:   Mekke'i  mükerreme  ve  Medineyi  münevvereye  giren  kimseye, delilikten ifâkat bulan kimseye, berat ve kadir gecelerine erişen kimse­lere gusül ^etmeleri menduptur. Kurban bayramı sabahı müzdelife vak-fasında bulunan, tavafı ziyaret için Mineden Mekke'i mükerremeye ge-fen, ölü yıkayan, yağmur duasına çıkan, yoldan gelen, günahtan tevbe eden ve istihâza kanı   (rahim hastalık  kanı)   kesilen  kadınların gusül etmeleri menduptur.

[36] Kur'anı Kerime ve âyet yazılı levhalara cünüp ve hayızlı, ni-faslı kimselerle abdestsiz kimselerin ellerine alamıyacakları şu mealdeki âyeti celüe Üe sabittir: «Ona (Kur'anı Kerime)  tam bir surette temiz­lenmiş olanlardan başkası el süremez.» Vakıa, 79.

[37] Kur'anı   Kerim   âyetlerinden   herhangi   bir   âyet   ve   sûresi Kur'anı Kerim niyyeti ile okunamaz. Fakat Kur'an âyetlerini ve sûrele­rini meselâ: Fatiha, âyetel kürsi gibi sûre ve âyetler duâ ve sena niy­yeti ile okunabilir. Cünüp olan kimsenin Kur'an âyetlerini yazması ke-rahattır. Parcnağmdaki yüzüğünde Kur'an âyetlerinden veya ALLAH'-m isimlerinden yazılı bulunursa, tazim terk edileceğinden helaya gir­mesi  mekruhtur.   Yüzüğün  kaşını  yani   âyet   yazılı  kısmını   avücunun içine alırsa kerahat olmadığı da denildi. Cebinde Kur'anı Kerim âyet-

Ierinden, ismi ilâhilerden bulunan kimsenin helaya girmesinde beis yok- , tur. Keza bir şeye sarılı olursa yine beis yoktur. Fakat imkân dahi­linde sakınmak evlâdır. Cünüp adam kunud duasını okuyabilir. Cünüp adamın Kur'anı Kerime bakması kerâhat değildir.

Küçük çocukların Kur'anı Kerimi ve âyet yazılı levhaları ellerine almaları kerâhat değildir. Zira Kur'anın hıfzı ve öğretilmesi güç oldu­ğundan beis yoktur.  DAMAT, 26

Tahtâvîde beyan edildiğine göre, abdestsiz olan bir kimsenin Kur'­anı Kerim âyetlerini yazmasında beis yoktur. Ancak bu yazış yazılan sahifeler yer üzerine serilmek suretiyle olursa, Ebû Yûsuf'a göre sahi-feleri hâmil olmadığından beis yoktur. îmamı Muhanımed'e göre ise ke-râhattır. Esasen «beis yoktur» denilen hükümleri -terk etmek iyidir.

İLGİLİ FETVALAR :

Zeyd (bir adam)  cünüp iken Kur'an kastı ile Kur'anı azimüşşanı okuması caiz olur mu?...

ELCEVAP... Olmaz.  NETİCE, 6

Zeyd'in satın almış olduğu yüzükte Kur'an yazılmış olsa, Zeyd o yüzüğü âdeti üzere takınıp helaya (tuvalete) girdiğinde parmağından çıkarmca, sâde takmakla günahkâr olur mu?...

ELCEVAP... Olmaz. FETAVAYI ALİ EFENDt, C. 2, 247

Helanın odasında abdest alan Zeyd'e, abdest esnasında vârid olan teşbihleri zikretmek mi gerekir yoksa terk etmek mi gerekir?...

ELCEVAP... Terk etmek gerekir. BEHÇETÜL FETÂVA, 6

[38] Yani, hayız ve nifaslı kadınlar cünüp olan kimseler gibi Kur'-anı Kerimi okuyamaz, cami ve mescitlere giremez, Kur'anı Kerimi ve âyet bulunan levhaları kılıfsız ve kabsız alamaz. Fakat zikri ilâhî, teş­bih, tehlil ve arzu ettiği duaları yapabilir.

imamı kerhiye göre, hayızh bir kadın Kur'anı Kerimi tâlim etmek (öğrenip ve öğretmek) için kelime kelime okur ve iki kelime arasını keserek okur.

İmamı Tahâvî ise, hayızh ve ni£aslı kadın âyetin yarısını okur öğ­renir veya öğretir. Kestikten ve yukarıyı öğrendikten sonra âyetin diğer yarısını okur demektedir. Meselâ: Fatiha'i şerif enin birinci âyeti olan (Elhamdülillâhi) söyler, nefes aldıktan sonra (Rabbil âlemin) cümle­sini bitirir.

İLGILt FETVALAE :

Zeyd'e, cünüp iken zikir, teşbih ve Peygamberimiz (A.S.) üzerine salavâti şerife getirmek caiz olur mu?...

ELCEVAP... Olur. FETÂVAYI ALİ EFENDİ, 2

Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/22-36.

[39] Bu bölümde iki kısım tâhir su izah edilmiş oldu. Biri, hiç bir şey karışmamış ve asıl hilkati değişmemiş mâi mutlaktır. Mâi mutlakla hem hadesten taharet yapılır ve hem de necasetten taharet (bahsinde geleceği üzere) yapılır. İkinci kısım mâi mukayyet; cinsi ve mâhiyeti başkasıyla kayıtlanmış sudur. Meselâ; gül suyu ve çiçek suyu gibi su­lardır. Bu sularla hadesten taharet   (abdest ve gusül)   caiz değildir.

Katran ile kokusu değişen sudan abdest almak caiz olur mu?... ELCEVAP...  Olur.                                            İBNt NÜCEYM,  3

[40] Az. suyu ihtiva eden, duran göle Havzu sağır: (küçük havuz) der. ıiştir. Şu halde böyle duran az sulara necaset düşerse, necasetin eseı görülmese dahi teneccüs eder. Köpek banarsa, içine bir damla kan yan t idrar, şarap damlası ve İaşe düşerse necis olur. Ve bu necislerin düşı esi ise, kat'î olarak bilinmesi veya zannı galip olması lâzımdır.

îerâkü felah tahtavisinde şu gerçek nakledilmektedir: Hz. Ömerül Farı ; (R.A.) ile Amr bin el As (R.A.) bir havuza uğruyorlar. Amr bin * As, havuz sahibine: Ey havuzun sahibi senin havuzuna canavar­lar ı lir mi? Sözüyle havuzun temiz veya necisliğinden sahibine soru­yor. . [avuzun sahibi cevap vermeden Iiz. Ömer (R.A.): Ey havuzun sa­hibi m bize haber verme, buyurmuştur. Buna göre misafire getirilen yeme misafirin: Bu yemeği sen nereden kazandın? diye sorması da­hi lâ;   n değildir.

Nİ'METÜL İSLÂM, 26

E  eve misafir olan insanda, namaz kılacağı zaman kıbleyi bile-mediğ. takdirde ev sahibine sormalı, fakat evin halısı veya sergileri ne­cis mi ' diye sorması doğru değildir. Zira mümine hüsnü zan yakışır ve mü linin her şeyinin temizliği cihetini bilmelidir.

[41] Arşın: Her tutamın üstünde baş parmak dikili olduğu halde yedi tu ima bir arşın denir. Veya sâde yedi tutamdır.

[42] Meselâ: Bu akıcı suyu köpek yalasa, içine bir miktar kan, id­rar ve arap karışsa, insan pisi ve cife gibi necisler düşse teneccüs et­mez. At ^ak necasetin eseri olan tat, koku ve renginden bir eser bulu­nursa, ç su necis olduğundan taharet caiz olmaz. Şayet necis, akan su­yun bâz yerine isabet etse diğer yerlerine isabet etmezse necis isabet etemyen tarafı temizdir. Daha genişi musannifin Halehi adlı eserinde ve metn. . şerhleriyle diğer fıkıh kitaplarında mezkûrdur.

[43] imamı Muhammedin İmamı Âzam  (R.A.)  dan zahiri rivayetle nakli ve umumî güçlükte olduğundan fetva olan kullanılmış su; temiz, fakat (necaseti hükmiyyeyi)  temizleyici değildir.

Kullanılmış suyun temiz olup temizleyici olmaması; bedende ve ab­dest azalarında necasetin bulunmaması şarttır. Aksi takdirde, necaset bulunursa kullanılmış su necis olur.

İLGİLİ FETVALAR :

Zeyd (adam), satranç oynadıktan sonra iki ellerini bir koğa içinde olan suya sokup yıkasa Zeydin ellerinde necaset olmayıp ancak kir ol­sa sâde kiri yıkamakla o su müstamel =  Kullanılmış olur mu?... ELCEVAP... Olmaz.

Busuretle o su ile abdest almak caiz olur mu?...1 ELCEVAP...  Olur.  BEHCE,  8

İmamı Mâlik ile İmamı Şafi'nin bir kavline göre, bu müstamel su­lar, hem temiz hem de temizleyicidir. Fakat kullanılmamış su varken kullanmak mekruhtur.

[44] Namaz kılmak,  Kur'anı Kerime nıeshetmek.,  cami ve  mescide girmek,  Kâbeyi tavaf  etmek  için  veya evvelce  aldığı  abdestle  namaz kıldıktan  sonra abdestli iken tekrar nur  üzerine  nur olsun gayesiyle alman  abdest ve  gusüllerin  suları   (mâi  müstamel = kullanılmış)   su­lardır.

İLGİLİ FETVALAR :

Cünüb olan Zeyd, kazanda dolu sudan defalarca bardağı doldursa ve eli o suya batsa, o su mâi müstamel  (kullanılmış su)  olur mu?... ELCEVAP... Olmaz.    İBNİ NÜCEYM, 5

Bu suretle o su ile abdest almak ve gusletmek caiz olur mu?... ELCEVAP... Olur.

Ateş ile yahut havanın hararetinden eriyen kar suyu ile abdest alıp gusletmek caiz olur mu?...

ELCEVAP... olur.  BEHCE, 8

[45] Gusül etmek niyyeti olmadan kaydı üe şu gerçek anlatılmak isteniyor: Cünüp kimse temizlenme niyyeti ile kuyunun suyuna dalar ve yıkanırsa, o su bütün imamların ittifakı ile necistir.               

DAMAT VE FERAİT, 31

İLGİLİ FETVA :                               

Bir pak kuyuya abdest ve gusülde kullanılan su vâki olup ku|[amunsuyuna karışsa, vâki olan müstamel = kullanılmış sudan fazlao karışık su ile abdest alıp, gusül etmek caiz olur mu?...     ELCEVAP... Olur.

BEH^E, İl

[46] Tghir olan suda su kurbağası Ölse, o sudan abdest almajk: caiz mu?...

ELCEVAP... Olur.   (Zira su kurbağası necis değildir).

FETÂVÂYI FEYZİME,

[47] Dibâgat;   deri  temizlemektir.  Deri  temizlemek  iki  türlüdür.

 (a) Hakikî  temizleme:   Şap,   mazu,   palamut  ve   nar  kabuğu   gibi »eyleri kullanmak suretiyle sanat ve hünerli temizlemektir.        

 (b) Hükmî  temizleme:   Topraklamak,  güneşletmek  ve   havajandır-rtıak suretiyle olur.                                                                    

Hakikî temizleme ile hükmî temizleme arasında ahkâmca fark yok­tur. Ancak bir hükümde farklıdır, hakikaten temizlemeden sonra su isabet eden derinin necaseti rivayetlerin ittifakı ile avdet etmez. Hük­men temizlemede ise, iki rivayet vardır. O rivayetlerinde asan olanı ne­casetin avdet etmemesidir. Nitekim necislenmiş kuyunun suyu çekildik­ten sonra, tekrar gelen suyu temizdir.

Dibâgatla temizlenen derilerden seccade yapılsa üzerinde namaz kı-lııur. Koğa yapılırsa içindeki su ile abdest alınır. Derileri dibâgatlayan, gerek müslüman, gerek gayri müslim, çocuk deli veya kadın olsun deri temizdir. Metindeki müstesna deriler hâriçtir.       

İLGİLİ FETVA :

Arslan, kaplan ve kurt derileri dibâgat olunduktan sonra, o deri­lerin üzerlerinde namaz kılmak caiz olur mu?...

ELGEVAP... Olur.  NETİGETÜL FETÂVA, 8

' Köpeğin derisi dibâvatlandıktan sonra seccade veya koğa yapıla­bilir. Köpeğin, aynı, necis olmadığından beyî, (alınıp satılması) îcara verilmesi ve hibe yapılması caiz olur. Başkasının köpeğini telef edenin tazmin etmesi lâzım gelir. NÎMETÜL İSLÂM

[48] Müslüman ve ehli kitap kimselerin hâli ihtiyarda hayvanı bes­mele ile boğazından kesmelerine zebhi şer'î veya zebhi ihtiyari denir. Bir de zebhi ızdırâri vardır ki, av hayvanı ve azgın ehlî hayvan hakkın­da olur. Kesmeye ehil olan kimse onu neresinden rast gelirse yaralıya-rak öldürmesidir. Kesmeye ehil olan kimselerin bil ihtiyar veya bil ız-dırar olan kesmeleri, hınzırdan mâada eti yenmeyen hayvanların  yal­nız derilerini, eti yenen hayvanların ise; hem derilerini ve hem de etle­rini temiz eder.

Kesmeye ehil olan kimseler; müslümanlar ve ehli kitap olan kim­selerdir.

Hınzırdan başka, her hayvanın vücûdunun dışı, diri iken temizdir. Ölmeleriyle necis olur. içindeki necasetin hümkü dış ile hükmedilmez. Ancak dışa ifraz edilirse o zaman hükmolunur. İnsan bile iç kısımla-, nnda necaseti hâmil iken namazı kılıyor.   NÎMETÜL İSLÂM

[49] Eşbah vennezâir  de  nakledildiğine- göre,   az  su  içine  tırnak düşmekle su fasit -pis- olmaz, fakat insanın tırnak kadar derisi düş­tüğü takdirde fasit olur.

[50] Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/38-42.

[51] Yarasa müstesna olmak üzere ne idrarı olursa olsun, encas bahsinde gelecek olan necasetin galîza ve hafifesi suları necislemede birdir.                                                                                          

Kaz, ördek ve tavuk gübresi, insan, kedi ve köpek gibi eti yenmi-yen hayvan gübreleri, kusmukları ve köpeklerin salyeleri hep bu kısım­dandır. Yani havai kebir veya kuyunun her çevresi on arşın olmazsa o kuyu bunların düşmesiyle teneccüs eder.

İLGİLİ FETVA :

Su kuyusu ile tuvalet (abdesthâne) nin arası ne kadar uzak olma­sı gerektir ki, kuyunun suyu necis olmasın?...

ELCEVAP... Yerin sert ve yumuşaklığına göre takdir olunur. Tâ­dil ve itimat necasetin eseri olan rengi, tadı ve kokusundan biri nüfuz etmektir.  BEHÇETtİL FETÂVA, 10

Zeyd'in evinde olan su kuyusu içine netaset dolup o hal üzere bir müddet geçtikten sonra Zeyd o içinde olan necaseti etrafında ve çuku­runda necaset te'sir ettiği taş olup suyunu kullanmak caiz olur mu?....

ELCEVAP... Olur. BEHÇ-TÜL FETÂVA, 11

[52] Koyunun memesine yapışmış koyun kığı var iken Zeyd o me­meyi bir çanağa   (helke veya bir kaba)   sağmaya başladığında Zeydin sağmasıyle koyun kığı ezilip süt ile karışarak çanağa inse o süt necis olmuş olur mu?...

ELCEVAP... Olur. FETÂVAYI ABDURRAHİM, 3

[53] Güvercin ve serçe gibi eti yenen kuşların gübresi suyu ifsat etmediği beyan edildiği cihetle, bu tâbir kaplardaki suya dâhi şâmildir.

[54] O bir gün içinde kılman namaz iade edilir. Yıkanan elbise var­sa yıkanır ve hükümlerde bir gün olarak icra edilir. Şayet üç gün hük-molunan zamanda aynı dinî vazifeler üç  günlük kaza edilir. Ve  o üç gün içinde yıkanan çamaşırlar tekrar yıkanır. Bu hüküm elbisenin as­len necisliği anındaki yıkanıştadır. Böyle necis olduğu bilinen su ile ha­mur yuğuruldu ise, o hamur köpeklere atılır, yahut davara yedirilir.

Eğer abdestliler o necisin ne zaman düştüğü bilinmeyen kuyudan abdest almış, yahut necis olmayan çamaşırlar onunla yıkanmış ise, ic-mâan iade lâzım gelmez. Zira sıhhatin muktezası, olan taharet mevcut­tur. Mânide şek vâki olmuştur ki o da suyun isabet ettiği mahal tâhir-dir. Namaz ise şek ile bâtıl olmaz.                           NÎMETÜL İSLÂM

Aşran fi asrin (her çevresi on arşın) olmayan bir kuyuya büyük yılan vâki olup sonra şişip yahut dağılsa ve o kuyunun suyunun hep­sini çekmek mümkün olsa, hepsini çekmek lâzım olur mu?...

ELCEVAB... Olur.

Bu surette o büyük yılan kuyuya ne zaman düştüğü bilinmezse o kuyunun suyu ile abdestsizliği gidermek için abdest alır ve cünüplükten de gusül eden kimselere o abdest ve gusül ile kıldıkları namazdan kaç günlük namazın iadesi îâzım olur?...

ELCEVAP... Üç günlük ve üç gecelik namazın iadesi lâzım olur.

BEHÇETÜL FETÂVA, 10

Bu fetvada büyük yılan tâbiri kanının akıcılığını beyan etmekte­dir. Kam akmayacak şekilde olan küçük yılanların hükmü metinde akı­cı kanlan olmayan hayvanlar suda öldüklerinde o suyu necis etmeyece^ ği beyan edilmiştir.

[55] Çünkü filhal düşüp ölmek yahut kuyuya onu rüzgâr, yahut bâ­zı aklı hafif kimseler veya çocuklar yahut kuşlar atmış olmak caiz ve niuhtemeldir. İmamı ,Ebû Yusuf tan şöyle hikâye edilir: Ben zâten ima­mın (Ebû Hanifenin) sözü üzere idim. Vaktaki bir gün bahçede oturmak­ta iken bir çaylak kuşunun ağzındaki İaşeyi kuyuya düşürdüğünü gör­düm, bunun üzerine imamı Muhammedin sözüne rucû ettim.TAHTÂVİ

[56] Metin sarihi burada  şu  hükmü  zikretmiştir:   Köpeğin  Ölmesi $art değildir. Eğer köpek kuyuya düşer ve diri olarak çıkarılırsa o ku­lunun suyunun hepsi çekilir. Ve artıkları necis ve şüpheli olanların düş­mesi de böyledir.

DAMAT, 34 Fakat Merakıl Felah adlı eserde ve haşiyesinde  sahih ve sağlam<jlan şu hükümler mevcuttur:  İnsanın yahut öküz, koyun gibi eti yei^en hayvanlardan birinin kuyuya düşüp diri çıkması suretinde üzerin-

cie necaset olduğu kat'î bilinmedikçe su fasit olmaz.

Katır, eşek, atmaca, şahin ve çaylak gibi yırtıcı kuşların ve kurt,köpek, kaplan, maymun ve çakal gibi yırtıcı hayvanların dahi n)ücerret kuyuya düşmesiyle yâni kuyuda ölmemek ve salyesi suya değme­mek şartıyla su şüpheli ve necis olmaz. Zira hınzırdan başka bütün hay­vanın zahiri (dışı) diri iken tâhirdir.

Eğer düşen hayvanın salyesi suya vasıl olursa o hayvanın salyesi-nin taharet, necaset, kerahet ve şüpheli hükümlerince o su salyeye tabî olduğundan salye necis olur ve suya da vasıl olursa, suyun tamamının çekilmesi lâzım olur.

İLGİLİ FETVALAR :      

Bir su kuyusuna köpek düşüp sonra diri olarak çıkarılsa o sudan abdest almak caiz olur mu?...

ELCEVAP... Olmaz, Bu fetva damadın ibaresine tetâbuk ediyor.

FETÂVÂYİ FEYZİYE, 5

Kuyunun her çevresi on arşın olup büyük (havzı kebir) kuyuya at düşüp ölse ve çıkarılsa o kuyunun suyunu çekmek lâzım, olur mu?...

ELCEVAP... Olmaz, Zira havzı kebir akıcı su hükmündedir. Tadı, kokusu, ve rengi tegayyür etmedikçe necis olmaz.

NETİCETÜL FETAVA, 3

[57] Her çevresi on arşın olmayan   (havzı keir olmayan)   kuyuya (bizim memleketimizdeki kuyuların hemen hepsi böyledir)  köpek düşüp su neis olmakla köpek çıkarılıp fakat suyun hepsini çıkarmak mümkün olmasa, o kuyunun içindeki mevcut olan su kadar su çıkarılsa o kuyu tâhir olur mu?...

ELCEVAP... Olur.  NETİCETÜL FETAVÂ, 3

[58] Her çevresi on arşın olmayan bir kuyuya necis vâki olmakla o kuyunun suyunun tamamı çekilmesi lâzım olup lâkin o kuynuun suyu­nu külliyen çekmek mümkün olmazsa o kuyudan ne kadar su çekmek gerekir ki, o kuyunun suyu temizlene?...

ELCEVAP... Üçyüz kova su çekmekle temizlenir.

BEHÇETÜL FETÂVÂ, 9

Aşran fi asrin (çevresi onar arşın) olmayan bir kuyuya köpek dü­şüp suyu necis olmakla köpek çıkarılıp lâkin suyun tamamını çıkarmak mümkün olmasa, o kuyunun içinde mevcud olan su kadar su çekilince o kuyu tâhir olur mu?

ELCEVAP... Olur.     FEYZİYE, 3

[59] Bunların artıkları hem temiz ve hem temizleyicidir. Atın artı­ğı bil ittifak kerahatsız tâhirdir. Atın teri ve salyesi gibi südüde bil icmâ helâldir. İnsanın her cinsinin artığı müslüman olsun kâfir olsun tâhirdir.  Ancak ağzı necis  olan  kimsenin  artığı müstesnadır. Meselâ: Şarap içen ve ağız dolusu kusan ağzını yalayıp yıkamadan hemen aka­binde ağzının necisliği var iken su içen insanın artığı necistir.NÎMETÜL İSLÂM

[60] Bu artık sulardan başka tâhir su bulunursa, bu artık suları gerek içmekte ve yemek pişirmekte veya abdest ve gusül etmekte kul­lanmak tenzihen mekruhtur. Fakat kerahat olmakla beraber temiz ve temizleyici olduğundan bu su var iken teyemmüm etmek caiz olmaz.

Eti yenmiyen kuşlarında İaşelere ve necasetlere düşkün oldukları için onlarda sokak tavuğu hüknıündedirler. Gerçi bunların eti haram ol­ması itibariyle artıkları da kıyasen necis olması iktiza etmesi lâzım ge­lir gibi, fakat bunlar yırtıcı hayvanlar gibi dilleriyle değil, gagalarıyla içmektedirler. Binâenaleyh gagaları temiz kemikten ibaret olduğundan bunların artıkları istihsânen (iyi olan ve güzel görülen cihetle) tâhir-den sayılmıştır.

[61] İlgili fetva: Devamlı şarap içenin teri necis midir, Tahir mi­dir?...

ELCEVAP. . Necisdir. ABDURRAHİM, 3

[62] Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/43-47.

[63] Teyemmüm ümmeti Muhammede has bir taharet şeklidir. Te­yemmüm kitap ve sünnet ile sabittir. Kur'anı Kerimde Hz. ALLAH meâlen şöyle buyuruyor:

«Ve eğer hastalanırsanız, sefer halinde iseniz, biri heladan gelmiş ise veya kadınlarınıza dokunmuş iseniz (ailenizle cinsî münasebette bu-lunrtıuşsanız) o anda da su bulamazsanız o halde temiz bîr toprak ile teyemmüm ediniz, ondan (topraktan) yüzlerinize ve ellerinize mesh edi­niz. ALLAH ü Teâlâ sizin üzerinize bir sıkıntı vermek istemez. Fakat o (ALLAH C.C.) sizi tertemiz kılmak ve üzerinize nimetini tamamlamak ister İd, şükür edesiniz.» mâide; 6

Hadisi şerif meali «Teyemmüm, suyu bulamadığı vakit müslüma- taharetidir-»

[64] Teyemmümün  şartlan, Merâkü Felah ve Nîmetül îslâm  adlı eserlerde daha geniş izah edilmiştir.

[65] Zeyd (bir adam)  pak ve tıyp bir yerden   (topraktan)  teyem­müm ettikten sonra (başka bir adam) da o yerden teyemmüm etse, Zeyd ve Amrin teyemmümleri caiz olur mu?...

ELCEVAP...  Olur.  BEHÇETÜL FETAVÂ, 8

Zeyd zarurî halde teyemmüm için ellerini temiz olan yere vurup fakat o vurduğu ellerini yüzüne veya kollarına mesh etmeden abdest bozan hal vâki olsa o ellerindeki toprağı mesh eder mi yoksa yeniden ellerini yere vump meshetmesi mi gerekir?...

ELCEVAP... Asah kavle göre yeniden yere vurup meshetmek ge­rekir.   FETEVÂYİ FEYZİYE, 6

[66] imamı Buhârî ve Müslimin rivâyetleriyle  şu  gerçek  zikredil­mektedir: Ammar bin Yâsir  (R.A.)  Hz. leri buyuruyor ki;  «Râsnlüllah (S.A.)  beni bir iş için  (yola)  göndermişlerdi, yolda ihtilâm oldum, su bulamadım, hayvan gibi yere yatıp toprağa bulandım.  Râsûlullah   (A. S.) a geldiğimizde bu vaziyeti anlattım,  «Sana şöyle yapmak kâfi îdi» diyerek mübarek ellerini iki defa yere vurup ilk defasında mübarek yü­zünü ve ikinci defasında sağ ve sol kollarını meshettiler».

[67] Zira abdest almakla meşguliyet ânında cuma namazı kaçırı-lırsa onun yerine o günün öğle namazı kâimdir. Vakit namazı da abdest­le meşgul olurken geçtiği takdirde edasının yerine kazası olduğundan su olur ve kullanma imkânı da bulunursa teyemmüm caiz değildir.

[68] Teyemmüm caiz olan yerden Zeyd teyemmüm edip rükû ve seedeli namazı kılarken namaz esnasında kahkaha ile gülse, Zeyd'in na­mazı ve teyemmümü bâtıl olur mu?...

ELECVAP... Olur.FETÂVAYİFEYZİYE, 6

Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/49-51.

[69] Hacıların hediye için taşıdıkları Zemzem suyu teyemmüme mâni-di". Yâni Zemzem suyu varken teyemmüm edilmez. Fakat Zemzem su-yı. ile abdest almayıp teyemmüm edebilmek için Zemzemi şerifin içine gü suyu gibi şeyleri Zemzem suyundan fazla veya onun kadar döküp karıştırılırsa bununla abdest almak caiz olmadığından teyemmüm edi-leb lir. Aksi takdirde teyemmüm caiz olmaz.

Mest : Ayak topuklarını içine alan ve üzerine mesh edildiğin­de uyu emip bedene ıslaklığım geçirecek şekilde olmayıp, kalın olan po-tint, çizmeye, konçlu aba terliğe, sık ve sert örülmüş çoraba, çarığa ve em;- Ui gibi olan şeylerdir ve böyle mestler üzerine mesh edilir.

Burada mestlerden maksat, iki mesttir. Binaenaleyh yalnız biri üze: ne meshetmek caiz olmıyacağmı beyandır. Fakat yalnız bir ayağı olar kimse o ayağındaki mest üzerine mesh edebilir.

İLGİLİ FETVALAR :

"alnız bir ayağı olan Zeyd, o bir ayağına mest giyip üzerine mes-hetn, k caiz olur mu?...

iîLCEVAP... Olur. BEHCE, 9

'' eyd'in bir ayağının parmakları ve üstü kesilip, ancak topuğu ve Ökçet   mevcut olsa; Zeyd o mevcut olan yere mest giyip üzerine mes-hethii iç caiz olur mu?... ILCEVAP...  Olmaz.

Eu suretle Zeyd sağlam olan diğer ayağnıa mest giyip, üzerine mes­hetmek caiz olur mu?...

E^CEVAP... Olmaz.   FETÂVÂYİ FEYZİYE, 4

[70] Meshin cevazı hakkında Hz. Rasül'den, fiilen, kavlen rivayet, Pek çc dur. Hz. Ebû Bekir (R.A.), Dört Abdullah'dan ve sahabeden çok kimsel r mest üzerine meshi rivavet etmişlerdir.

Ebû Davut, Mugîre Bin Şube (R.A.) den rivayetle meâlen şöyle naklediyor: «Rasûlüllâh (S.A.V.) iki mest üzerine meshetti, ben Ya Ra-sûlüllâh (ayaklarını yıkamayı) unuttun, dedim. O da belki sen unuttun, zira Rabbim  (C.C.)  bana böyle emretti dedi.»

Hasan'ı Basri (R.A.), «Yetmiş sahabeye yetiştim hepsi mest üze­rine meshi caiz görürdü.» buyuruyor.

Hz. İmara'ı Âzam, «Gündüzün ziyası gibi bana kanaat geldikten sonra mestler üzerine meshin cevazı hakkında konuştum. Hz. Ebû Be­kir ve Ömer'i (R.A.) afdal kılmak, Osman ve Ali (R.A.) ı sevmek, her iyi ve kötü (kötülüğü küfre varmayan) imamın arkasında namaz kıl­mak ve iki mest üzerine meshetmek veya meshin cevazını kabul etmek, Ehli Sünnet velcemâat inancının alâmetidir.» diyerek beyan etmiştir. Mestler üzerine meshetmek farzı amelîdir. Binâenaleyh münkiri tekfir olunmaz.

[71] Zeyd,   abdest  almağa  başladığında   evvelâ   ayaklarını  yıkayıp ve mestleri giyip, abdesti bozacak bîr şey vâki olmadan abdestini ta­mamlasa Zeyd tekrar abdest almak iktiza ettiğinde mestlerinin üzeri­ne meshetmesi caiz olur mu?...

ELCEVAP...  Olur.   FEYZİYE, 5

Zeyd, abdest almadan ayaklarını yıkayıp mestlerini giydikten son­ra abdesti bozan hal vâki olup ve abdest alsa, mestlerine meshetmesi caiz olur mu?...

ELCEVAP... Olmaz. FETÂVÂYİ FEYZİYE, 4

Birinci fetvada her ne kadar sünnet terkediliyorsa da sahihtir, ikinci fetvanın hükmü ise açıkça anlaşılmaktadır.

[72] Mestlerin üzerine  meshetmek,   şer'i  hükümlerden  biri  olması hasebiyle burada şu sözleri zikretmek faydalı olur. Hz. Ali (R..A.)7 «Eğer din, Re'yile ohnuş olsaydı, mestin altım meshetmek, üstünü meshetmek-ten daha evlâ olurdu.» Buyurmuştur. Evet, mestin altı yere geldiğinden

kir ve pisliklere İsabet edebilir ve bu cihetten altına meshetmek yakı­şır gibi, fakat din aklî değil akim kavrıyabileceği şekilde naklidir. Bi­nâenaleyh, aklı başında olan her ferde şer'i hükümlere tâbi olması ge­rekir. İmam'ı Âzam (R.A.) da; «Eğer ben Re'ye (dinin aklîliğine) kail olaydım her idrar akıtmadan sonra guslü lâzım kılıp, men'i geldiğinde de abdesti kâfi görürdüm. Zira idrar ittifakla necistir, meninin necisli-ği ise ihtilaflıdır ve kadınlar daha zaif olduğu için, mirasda erkeğe kadı­nın nısıf olma (ikili birli) hakkım verirdim» buyurmuştur.

Mâlikîlere göre, mestlerin bütün üstüne meshedilmesi lâzımdır. Me­tindeki izah miktarı kâfi değildir. Hambelilere göre, mestlerin üstünün ekseri kısmına meshedilmesi kifayet eder. Şâfiîîerce de mestlerin üstü­ne velev bir parmak kadar mesh edilsin kâfidir.

[73] Zeyd'in ayaklarına giydiği çarıklar ayaklarının üstünü topuk­larına varınca yansından   fazlasını - Örtmese   üzerine   meshetmek   caiz olur mu?...

ELCEVAP...  Olmaz. BEHÇETÜL FETÂVÂ, 9

[74] Mestin çıkması veya çıkarılması ise şöyledir: İster bir ayağın mesti ister iki ayağın mesti çıkarılsın mutlaka her iki mestin hükmü bitmiştir. Diğer azaları abdestîi ise iki ayağını yıkaması kâfidir.

İLGİLİ FETVA :

Zeyd, abdest alıp mestlerinin üzerine mesh ettikten sonra bir aya­ğından, mestini çıkarmış olsa, yalnız o ayağı yıkamak kifayet eder mi yoksa iki ayağını da yıkamak vacip midir?... : ELCEVAP... İki ayağım yıkamak vaciptir.  FETAVÂYI FEYZİYâ, 4

[75] Mestin  çıkarılmıştan sayılmasiyle,  mestin üzerine  mesh etme hükmü kalkmış demektir.  Binaenaleyh  mestlerini çıkarır  yalnız  ayak­larını yıkar ve böylece vazifesine devam eder. Mestin müddeti eğer na­maz içinde nihayet bulursa o namaz fasit olur.  Su varsa yalnız ayak yıkamak, su yoksa teyemmüm etmek lâzımdır.

[76] Daimî burun kanaması, yaranın akması, arkasından yellenme­nin devam etmesi ve idrarın akıntısı devam ederken abdest alıp mesti giyecek kadar bir zamanda bu özürlerine vaktin içinde ve mestin müd­deti bulunan diğer vakitlerde de sağlam adam gibi mesh eder.

İLGİLİ FETVA :

Yarası olan ve mâzür olan Zeyd, yarasını açıp ve silip, bir şey ak-mazken abdesti alır ve akmadan mestlerini giyerse, mestleri üzerine mesh etmek caiz olur mu?...                                                                 :

ELCEVAP... Olur.  ALİ EFENDİ, 3

[77] Bir kimse abdesti alır ve mesti giyer, sonra bu mesti giydiği abdesti bozmadan evvel çizmeyi de mest üzerme giyer, ondan sonra da abdesti bozulursa, o çizme üzerine mesheder. Çizmeyi çıkardığı takdir­de mestler üzerine de mesh eder. Fakat abdestten sonra mesti giyer ve çizmeyi  giymezden   evvel   abdesti  bozulursa,   mesh   etme  hükmü   mest üzerinde karar etmiştir. Binaenaleyh bu mestin üzerine çizme giyerse o  çizmenin üzerine mesh etmek  caiz  değildir.   îmam'i  Şafi'i  merhum, «Çizme üzerine meshedilemez»  buyurarak  muhalefet  ediyor.

İLGİLİ FETVA :

Zeyd, abdesti tamamlayıp ayaklarına giydiği mestlerin üzerine ab-deşti bozulmadan diğer mestleri giyip (çizme gibi) sonra Zeyd'in abdesti bozulup ve abdest alsa, üzerinde olan mestler üzerine mesh ettikten; sonra Zeyd üzerinde olan mestleri çıkarıp tekrar abdest aldığında ev­velce giydiği mestlerin üzerme mesh etmesi kifayet eder mi yoksa aya­ğını yıkaması lâzım olur mu?...

ELCEVAP... O mestler üzerine mesh etmek kifayet eder.BEHÇE, S

[78] Bu sert ve dik çoraba meshetmenin cevazına îmam'ı Âzam vefat etmeden üç gün evvel talebelerinin görüşlerine uyarak döndüğü zikredilmektedir. Burada hak âşıkıyım deyip bir taraftan da illâ benim dediğim olacak veya haktır deyip senet ve hakikatlara boyun eğmeyen nıütekebbir ve iblis huylu, kimselerin nazarı dikkatine bu gerçek dav­ranışı ibretle sunuyoruz ki; faziletli insandan ibret alsınlar.

[79] Kan aldırarak, sülük vurdurarak veyahut başka suretle ya­ralanarak veya çıban çıkararak, kemiği kırılarak veya incinerek sargı saran ve sardıran kimsenin  özrü abdest azasında ise,  abdest  alırken orasını ne sıcak ve ne soğuk su iîe yıkamaya veya mesh etmeye kadir olamazsa onun üzerindeki sargıya mesh eder.

Hz. Resûl'ü Ekrem (S.A.V.) Efendimiz, Uhud vak'asmda aldıkları yaranın sargısına mesh etmişlerdir, ve Hz. Ali'ye (R.A.) Hayber'de bi­lek kemiği kırıldığında sargı üzerine mesh etmesini emretmişlerdir.

NÎMETÜL İSLÂM

[80] Kırık ve yara gibi şeyler üzerine mesh etmek mestler üzerine olan mesih. gibi (misafir üç gün üç gece, mukîm bir gün bir gece mesh etmeleri gibi) muayyen bir müddet ve vakitle kayıtlı değildir. Yara iyioluncaya kadar devam eder. Bir ayağını yıkadığı halde diğer ayağının sargısına mesh etmesi caizdir ve sargılar üzerine mesh etme, abdest vegusülde aynıdır.

Bir sargıya mesh ettikten sonra onun üstüne bir sargı daha bağ-lasa, ona mesh eder ve onu çıkardıktan sonra altındaki sargıya meshi iade etmez. Altının ıslanmasiyle sargının meshi bâtıl olmaz. Mesh et­tikten sonra sargıyı değiştirmek caizdir, değiştirmekle mesh etmeyi tek­rarlamak vacip olmaz. Fakat tekrar mesh etmek afdaldır.

İLGİLİ FETVA ;

Kan aldıran kimse yarasının üstüne bir tülbent bağlayıp ve abdes-ti aldığında o tülbent üzerine mesh edip, sonra o tülbenti kaldırıp ye­rine başka tülbent bağlayıp üzerine mesh etmeyi iade etmese, evvelki mesh etmek kifayet edip o kimseye namaz kılmak caiz olur mu?...

ELCEVAP...  Olur. FETÂVÂYI İBNÎ NÜCEYM, 7

[81] Tabanında veya ellerinde olan yarıkları yıkamak zarar verir­se, suyu yarıkların üzerinde olan zift vesaire gibi ilâç üzerinden suyun geçmesi kifayet eder, devalar üzerine suyun uğraması da zarar verir­se, onu da terkeder. Eğer bunların hiç biri zarar vermezse, zararı ol-mıyacak kadarını yapmak taayyün eder. Hatta soğuk su zarar verip de sıcak su zarar vermiyor ve kendisi de onu kullanmaya kudreti yetiyor­sa, sıcak su kullanması lâzım olur.

Yarık üzerindeki ilaca suyun uğramasının cevazı, ilaç yarığın üs­tünü aşmış olursa, aşan kısmın altını yıkamak taayyün eder. Ancak zarar verirse- oralar da yıkanmaz.

[82] Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/53-58.

[83] Musannif merhum hayzın tarifinde, rahim kelimesiyle burun-jdaiı ve başka yerlerden gelenden itiraz, hastalık olmayan demekle de, Itahimde hastalığı olandan kaçınmak, balığa demekle de çocuklardan kaçınmak içindir. Binaenaleyh kız çocuğu dokuz yaş ile 15 yaş arasın­da balığa olur ve hayız kanı, hükmü itibariyle necistir.

[84] İmam'ı Şafi'î hayzın en a2 müddeti bir, ekseri ise 15 gün ol­duğuna ve îmanı'ı Mâlik, .en az ve ekseri müddetinin tâyini mümkün ol­madığına kail olmuşlardır. Hatta bâzı rivayetlerde Ahmet Bin Hambel de hayzın en az müddetini Şafi'î merhum gibi bir gün ve imam'ı Mâlik de bir saat olduğu nakledilmektedir.

İLGİLİ FETVA :

Hayız günleriyle hayız hükümlerinden sonra kadının gördüğü kanhayız olur mu?...

ELCEVAP...  Olmaz. FETÂVÂY1 İBNİ NÜCEYM,  6

[85] Hz.  Âişe   (R..A.)   Vâlidemiz'den mervidir,  buyuruyor ki:   (biz Rasûlullah zamanında hayız günlerimizde geçen oruçlarımızı kaza eder,

îiiamazlarımızı kaza etmezdik). Biz de hayız namazın vücûbunu ve eda-!suun sahih olmasını meneder, orucun vücûbunu men etmez, ancak eda­lının sıhhatine manidar ve îslâm dininin daima kolaylık dini olduğu ci­hetten de senede bir ay gelen oruç içinde nihayet üç ile 10 günü kaza etmek her ay içinde geçen namazları kaza etmeden, daha kolaydır. Ha­yızh kadınlar Secde'i Tilâvet ve Secde'i Şükür de yapamazlar, Kur'an âyetlerini okuyamaz, kılıfsız Kur'an'a elini süremez, Kur'an'ı Kerim'in yanma veya denize, göle, ırmağa vesaireye batma tehlikesi ânında ha­yızlı kadın elini dokundurur ve Kur'an"ı tehlikeden muhafaza eder. Zi­ra bu haller zaruret icabı hallerdir.

Kur'an'ın tercümesi de aslı hükmündedir. Âyeti ile mushafuı far­kı şöyledir ki; Mushafm yazıdan boş olan yerlerine dahi abdestsiz veya cünüp ve hayızh elini süremez. Mushaf tan başkasında ise, bizatihi âye­tin kendisine meshetmek yasaktır. Bir âyetten az olan Kur'an lafızları­na abdestsiz olan elini dokunabilir.

[86] Mescide girmenin  yasakhğı  şu  mealdeki  hadis'i  şerifle  îzâh edilmiştir: «Cünüp ve hayızlıya mescidi  (mescide girmeyi) helâl kılma­dım.» Ancak bir evin kapısı mescidden geçmek zarureti olur ve başka tarafa çevirme imkânı olmazsa, o zaman zaruret hali müstesnadır. Kâ­beyi tavaf etmekte aynı şekilde hayızh ve nifaslı kadına haram ve ya­saktır.

[87] Kur'an'ı Kerimde meâlen şöyle buyrulmuş:   «Temizlenene ka­dar onlara (hayızh kadınlara) yaklaşmayın.» Bakara: 22.

İbni Ömer'den mervidir. Rasûlullâh'dan (S.A.V.) sordum, bir ada­mın hayızh hanımından kendisi için helâl olan nedir? Rasûlullâh'da; İzarının (göbeğinin altından diz kapağının üstüne kadar tutulan veya ;giyilen peştemal ve donunun)  üstü helâldir buyurdular.

[88] Burada evvelâ şu mealdeki Âyet'i Celileyi okuyalım. «Sana kadınların (aybaşı) hâlini de sorarlar. De ki o bir ezadır (kirlilik, pis­liktir). Onun için hayız zamanında kadınlarınızla cinsî münaesbetten ay-jrilin, çekilin, temizlendikleri vakte kadar kendilerine yaklaşmayın» Bakara Sûresi, Âyet: 22.

îşte  yukarıdaki   sarahatla   beyan   eden   Âyet'i   Celilenin   hükmüne i,muhalif olduğundan, yani hayızh kadına yaklaşmayı yasak ederek haram kılınan bu hükme helâl dediğinden kâfir olur. Ancak hayizh, nifas-h kadınlarla efendilerinin bir yatakta yatmalarında cima etmeye teves­sül etmedikçe hiç bir mahzur yoktur. Hayızlı kadının döşeğini ayırmak Yahudilerin fiilidir ve yine hayızlı kadının havlusunu ayırmak, onu sof­raya oturtmamak Yahudi şeriatına aittir. İslâm'da böyle şey yoktur. Bir de hayızlı kadına yaklaşmanın hararnhğına inandığı halde yaklaşır ve kadın da muvafakat ederse her ikisi de günahkârdır.

[89] Burada bir  vakit namazı  kılacak  kadar vaktin   geçmesi  de­mek; hayzın kesilmesi neticesinde abdest alıp veya teyemmüm edip o vaktin namazını kılacaak kadar vaktin geçmesidir.

[90] Zira âdeti içinde hayız kanının avdet etmesi gâlipdir. Binae­naleyh âdeti bitmeden evvel ettiği guslün hükmün ve tesiri olamaz. An­cak o kadın gusülden sonra ihtiyaten namazını kılar. Orucunu tutar.

[91] İki  hayız  arasındaki   geçen  temizlik  müddetine  TUHUR   de­nir. Bu tuhrun müddeti onbeş   (15)   günden az olamaz, fakat bundan ziyade olabilir. Aylarca,  senelerce hayız  görmeyip Tuhur hâli  devam edebilir.

[92] Zira hayız kanı on günden ziyade akmaz. Eskiden belli bir âdeti (3 gün veya 5 gün gibi) olduğunda bu âdetini geçer ve on günü­de tecavüz eder ve kan devam ederse, âdetinden sonraki devam eden kan hayız kanı değil, istihâza kanıdır. Binaenaleyh on g}xaü geçtikten sonra kan ister  aksın,  ister  akmasın  âdetinden  ziyade  akan istihâza kanıdır. Ve Ashabı özürden sayılır, dolayısiyle dinî vecibeleri ifa etme­si lâzımdır.

[93] Yeni bâliğa olan kızın hayız kanını akması on günü geçer ve üç beş ayı veya birkaç sene akması devam ederse, bu kadının hayız müddeti her ay içinde 10 gün hayız, yirmi günü istihâza kanıdır.

Binaenaleyh hayız kanının geldiği zamandan itibaren her ayda günü çıkarılır, diğer günlerde Özür olduğundan Şer'i hükümleri i eder.FERÂİD

[94] Çocuğa tâbi olan kanın nifas olduğu fercden doğum olduğu zamandır.  Binaenaleyh  fere  yoluyla   olmayıp  karını  yarmak   suretiyle rahimden  çocuk  alınırsa,  nifaslı  olmayıp  yaralı  olduğu  meydandadır. Fakat doğuma bağlı olan hükümler tahakkuk  eder.  Meselâ:   Efendisi ölen kadın,  talâkla boşanan kadının iddetleri bu  yolla doğumla biter ve doğuma talik edilen talâk da vâki olur. Karnından yarmak suretiyle doğum meydana geldiğinde:  îmam'ı Âzanı'a göre ihtiyaten gusül yap­mak lâzımdır. Îmam'ı Ebû Yûsuf'a göre ise, kadının rahminden kan gel­mediği için gusül lâzım olmaz, sahih olan da budur.

Hind ölüp karnındaki çocuk diri olup hareket ettiğinde babası soltarafından   (kadının)   karnını yarıp çocuğu çıkarması caiz olur mu?...ELCEVAP... Olur. ABDURRAHİM, 19

[95] Hindi hâmil (Hâmile kadın), çocuğu doğurduktan sonra kırk günden az zamanda kan kesilip nifastan temizlense gusül edip namaz kılması lâzım olur mu, yoksa kırk gün tamam oluncaya kadar durur mu?...

ELCEVAP... Gusül edip namaz kılması lâzımdır.    ALİ EFENDİ, 3

Irnam'ı Şafi'î  (R.A.)  Nifasm ekser müddeti altmış  (60)   gün;oldu­ğuna kâüdir.

[96] Hâmile kadından çocuk düşüp,  lâkin  o düşenin vücudundaazadan biri görülmeyip bir hilkat şekli de belli  olmazsa, kadın nifaslı hükmünde olur mu?...

ELCEVAP... Olmaz. FEYZİYE, 5

[97] Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/60-64.

[98] Yukarıdaki özürleri gibi bir özür sahibi, her namaz vakti ab­dest alır, o vakit içinde aldığı abdestle (bunu bozacak başka bir şey zu­hur edip abdesti bozmadıkça) dilediği kadar farz, nafile namaz kılabi­lir. Hattâ kazaya kalmış namazlarını, Vitir, Bayram ve Cenaze namaz­larını kılabilir. Velevki abdest aldığı özür devam etsin. Ancak abdest aldığı zamandaki özürden başka abdesti bozan şeylerden bir şey zuhur ederse, o abdest bozulmuştur. Meselâ; birkaç çıbanı veya çiçeği olup ta bir takımı akarken abdest almış olsa, akmayanı aktığı takdirde ab­desti bozulur! Keza burun deliklerinin birinden kan gelmekte iken ab­dest alır ve namazı kılarken vakit içinde burnunun diğer deliğinden de kan gelse abdesti bozulmuş olur. Zira ikinci burun deliğinin kanaması yeni bir hadestir.

1LQİLÎ FETVALAR

Özür sahibi olan Zeyd, müptelâ olduğu özürden başka hades (ab­desti bozan şey) için abdest almak istediğinde o özürün kanı kesilmişken abdesti alır ve abdesti aldıktan sonra kesilen özrünün kanı akar­sa abdesti bozulmuş olur mu?... ELCEVAP... Olur.

Bu suretle bu özrün kanı abdesti aldıktan sonra akar ve Zeyd'detekrar abdest almadan namaz kılsa, o namazın iadesi lâzım olur mu?

ELCEVAP... Olur. ALİ EFENDİ, C. 1, 4

Özür sahibi olan Zeyd, Güneş doğduktan sonra abdest alsa, o ab­destle Öğle vakti çıkıncaya kadar öğle namazını, kaza ve nafile namaz­larını kılması caiz olur mu?...

ELCEVAP... Olur.  ALİ EFENDİ, 3

Selisübevle (Dâima idrarın akmasına) müptela olan hasta adam, idrarının kesümemesinden dolayı elbiselerini yıkamak mümkün olmasa o elbiselerle namaz kılması caiz olur mu?...

ELCEVAP... Olur ve her namaz için yıkamak lâzım değildir.İBNİ NÜCEYM

[99] Özürlünün abdestini bozan vaktin çıkması mıdır yoksa vaktin girmesi midir?...

ELCEVAP... Vaktin çıkmasıdır.  ALİ EFENDİ, 2

[100] Musannifin  özür  hakkındaki  tarifi   özrün  devam  etme   şekli­dir. Özrün sabit olması ise şöyledir: Bir özür evvelâ abdest alınıp na­maz kılınacak kadar bir müddet kesilmemek üzere tam bir namaz vak­ti devam etmeli, sonra da her namaz vaktinde hiç olmazsa bir kerre zu­hur edip, özrün akması, durmamalıdır ki, Özür sahibi sayılsın.

Meselâ: Bir kimsenin burnu bir gün Öğle vaktinin evvelinden ahi­rine kadar, bir abdestle bir namaza müsait olmamak üzere kanayıp ve bu hal bunu müteakip her namaz vaktinde bir defa olsun zuhur ede­cek olsa, o kimse mazur olmuş olur.

BÜYÜK İSLÂM İLMİHALİ, 66

Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/65-66.

[101] Musannif  Merhum  Kitabuttahâretten  buraya   kadar   namazın şartından olan Hadesten taharet hükümlerim  genişçe izah  etti,  bura­dan itibaren Kitâbüs'salât'a kadar da necasetten taharet hükümleri ve yollarını izah edecektir.

[102] Bu necasetten taharet;  ister mutlak, ister mukayyed, isterse kullanılmış su olsun mutlaka temiz su ile tâhir olur.

Hadesten Taharetle Necasetten taharetin temizlenmesinde kulla­nılmış suyun temizleyici oluşu veya olmayışı cihetinde fark vardır ki şöyle: Mâl Müstamel (bahsinde geçtiği üzere, kullanılmış su) ile Ha-des'ten Taharet caiz değildir. Fakat İmam'ı Muhammed'in nakline gö­re (fetvada bundadır) Necasetten Taharet caizdir ve necasetten taha­retin farziyeti müddessir Süresindeki, «Elbiselerim temizle» mealindeki hükümle sabittir.

[103] İlgili Fetva :   Zeyd,  yolda  giderken  sokaktan  üzerine  ziyâde .çamur isabet edip elbiselerini mülevveslese, Zeyd'e çamuru elbiselerin­den yıkamadan o elbiselerle namaz kılmak caiz olur mu?...

ELCEVAP... Olur.  İBNİ NÜCEYM, 5

[104] Ashabı Kiram kâfirlerle savaş yapardı ve kılıçlarının kanları­nı silerek kınlarına sokar ve icabeden yerlerde kullanırlardı. Hatta o si­lerek temizledikleri kılıçlarla  namaz da kılarlardı. Binaenaleyh kılıç ve emsali gibi şeyler silmekle bunların gayrisi da yıkanmakla temizlenir.

İLGİLİ FETVALAR

Yeni bir ağaç tekne necis olduğunda o tekneyi üç defa yıkayıp ve her birinde damla kesilinceye kadar kurutulup, o tekneden necasetin renk ve kokusu külliyen giderse, o tekne tâhir olur mu?...

ELCEVAP... Olur.      BEHCE, 11

İdrar yahut başka necasetle teneccüs eden bakırtas, yahut Ördek, pak su ile üç kerre yıkanıp necaset eseri kalmazsa, o tas ve ördek pak olur mu, yoksa kalaylanmak lâzım mıdır?...

ELCEVAP.... Pak olur. Kalaylanmak lâzım gelmez. BEHCE, 13

[105] Necaset, Mer'i (görülen ve cirmi olan) ve gayri Mer'i (görül­meyen) olmak üzere iki türlüdür. Bu her iki netâsetin temizlenme şekil­lerini Musannif Merhum izah etmiştir. Fakat görülen netisler, insan ve hayvanların büyük pisi, kusmuk ve emsali gibi şeylerdir.  Görülmeyen necasetlerde, idrar, şarap ve benzerleridir.

Binaenaleyh köpek bir kabı yalarsa görülmeyen necaset olduğun­dan üç defa yıkamakla temizlenir. Mamafih böyle bir pis şeyin koku­su, tadı büsbütün kalmamalıdır. Ancak kokusunun tamamen giderilme­si pek güç olursa, o zaman bu koku eserinin kalması zararsızdır.

[106] Burada her ne kadar kurutmak kelimesi zikredilmişse de yıka­nanın her seferinde damla kesilinceye kadarı mevzubahistir. Kurumak şart değildir.

Necis su ile karılmış kına ile kadm elini kınalamış olsa, elini üç defa yıkamakla temizlenir ve elde kalan kınanın eseri zarar vermez.

Ele yahut yüze nişan ve alâmet için iğne ve benzerleriyle oyarak veya çizerek menhi olan câhiliyye âdetlerini işliyerek, bir yerini iğnele­yip kanattıktan sonra sürme ve çivit morartmak halinde kanla necis ohnıış olan sürme veya çivit dökülen yer iyi olduktan sonra üç kerre yıkanmakla tâhir olur. Eseri gidermek için deriyi yüzmek yahut yerini yara etmek lâzım gelmez.

NÎMETÜLİSLÂM

Bu hükümlerden şunlar da anlaşılmış oluyor. Bâzı hayvan derileri üzerine kan pulcukları yerleştirildiği, meselâ; Kocuk ve eldiven gibi şeylerin üzerine böyle şeyler yapıldığım söyliyenler oluyor. Yukarıdaki hüküm gereğince böyle şey yapılsa dahi kuruduktan sonra üzerinden yıkamakla kifayet edeceği,  dolayısiyle temizlendiği  anlaşılmış  oluyor.

Buğday necasetle ıslanmış ve şişmiş olursa, buğday temiz suya dö­külür, temiz suyu emdikten sonra kurumaya yaklaşacak şekilde dam­laların kesilmesi temin edilir ve bu sekil üc sefer tekrarlanır, necasetlekaynatılmış et, üç sefer teiniz su içerisinde kaynatmakla temizlenir.

Ateşten çıkan demir ve bıçağa necis su verilirse, Mundar olduğun­dan temizlenme şekilleride tekrar ateşe atılır, ateşten çıkarılarak temiz suya batmlır ve bu şekil üç defa tekrar edilir.

Bal ve pekmez gibi su ile kansan şeyler necis oldukları zaman te-ınizlenebiîmeleri için necis olan bal ve pekmez kadar su, bal ve pekmezle beraber bir kaba katılır, kaynatılarak suyun buhar halinde yok olması sağlanır. Bal ve pekmez eski miktarına gelince yine su katılır ve böy­lece üç sefer kaynatmakla temizlenmiş olur.

Zeytinyağı ve su ile karışmayan benzerî yağlarm temizlenmesi ise şöyledir: Altı delik bir kaba zeytinyağı ve zeytinyağı kadar su dökü­lür. Her ikisi çalkalanır, sonra kaptaki delik açılır, su delikten akıp bi­tince delik kapatılır ve bu şekil üç defa tekrarlanır.

Kaynar su içerisine karnı yarılıp çıkarılmamış tavuk atılır ve tüyü­nü yolmak için necasetleri yıkanırsa, bu tavuk olduğu gibi necis olmuş­tur. Keza şarapla yoğrulan hamur veya şarapla ıslanmış olan un biiit-tifak temizîenemez, necistir.

DÂMAD İLGİLİ FETVALAR

Et necis olduğunda üç defa temiz su ile kaynatıp, her defasında kurutulsa tâhir olur mu?...

ELCEVAP... Olur. İBNİ NÜCEYM, 7

Zeyd, şarapla un yoğurup,  hamur  edip ondan ekmek pişirirse,  o ekmek pâk olur mu?... ELCEVAP... Olmaz.

İçine fare düşüp ölmekle teneccüs eden rügân Zeytinyağının üze­rine su konup Zeytinyağı su üzerine çıkıncaya kadar durulup, sonra o su alınıp aynı şekilde iki defa işlense o zeytinyağı tâhir olur mu?..

ELCEVAP../Olur.

Tavuk kesilip karnı yarılmadan tüyünü yolmak için kaynar suya atılsa, o tavuk necis olur mu?...

ELCEVAP...  Olur.

Bu surette o tavuk yolunup karnı temizlendikten sonra üç defa te­miz su ile yıkansa   (kaynatılsa)   tâhir olur?...

ELCEVAP...  Our.    İBNİ NÜCEYM,  333

Merâkılfelah Tahtavisinde de şu hükümler beyan edilmiştir: Eğer kaynar suya tavuğun karnı yarılmadan atılırsa, yolmak ve derisini soy­mak için bu şekilde atılan tavuk kaynar suda bir müddet durur ve su içine geçerse tavuk necis olur ve ebedî temizlenmez. Ebû Yûsuf teiniz-

lenir diyor. Şayet su kaynar olmaz veya ete geçmeyecek şekilde kaynar suya batırılır ve durmadan hemen çıkarılır ve deriden içeriye kaynar su nüfuz etmez, sâdece tüyün yolunmasını sağlayacak şekilde derideki bi­tişmiş tüyleri ıslatıp ve derhal çıkarılırsa, bu tavuk üç sefer yıkamakla temiz olur.

Yukardaki birinci fetvada bu hüküm beyan edilmiştir.

TAHTAVİ, 86

[107] Burada Necasetlerin temizlenme  yolarından bir tanesi  daha izah edilmiş oluyor. O da, necis olan bir şeyin başka bir şeye inkı­lâp ve tahvil olunca oluyor. Şarabın içine bir miktar tuz atılınca bir müddet bekledikten sonra sirke olur ve temizlenir. Tuz gölünde, eşek, katar, köpek ve emsali şeyler göle düşer ve tahvil edilirse temizlenir.

tLGİU FETVALAR

Necis olmuş rugan zeytinyağı ile sabun yapıldığında tahâretiyle hükmolunur mu?...

ELCEVAP...  Olunur.    İBNİ NÜCEYM,  3

[108] Burada asrımızda pek  çok  dedikoduya sebep  olan  şaraptan başka sarhoş eden diğer müskirat hakkında zikredilen bazı hükümleri arzedelim. Şarabın alış verişi, içilmesi ve deva için istimali haramdır.

Şarap ve râcih olan kavle göre sarhoşluk veren sair bütün mayiler bilittifak necistir. Çünkü bunların hepsi de akia, sıhhata muzırdır, hep­si de şer'an memnudur. Bunlardan kaçınmak Şari'i mübince matluptur, zecir ve tenfir hikmetide bunu müstelzimdir.

Şafi'i Mezhebine göre de sarhoş eden bütün mayiler az olsun, çok olsun temiz değildir.

BÜYÜK İSLÂM İLMÜHALÎ,  51

Şarap, bir kab içinde tuz atılıp sirke olunca, bilittifak temiz olur. Şa­rap, suyun içine dökülür veya su şarabın içine dökülür, sonra da sirke olursa tâhir olur.

Fakat aslı necis olan idrar ve emsali şeylerle şarap karışınca sir­ke olsa dahi tâhir olmaz. Zira aslı necisdir.

HİNDİYE, C. 1, 45

Daha geniş malûmat dördüncü cildde beyan edilmiştir.

Şaraptan /başka müskiratın necisliği hakkında fukahanın çeşitli gönişleri vardır. Necâset'i Galîza Necasât'i Hafife ve Tâhir, yâni istimal ederek sürünmek ve dökünülmeleri hâlinde necis olmayıp bir mâni teş­kil etmez demişlerdir.

Merhum Hamdi Yazır (Kur'an dili) adlı tefsirinin birinci cildinin 262-263 sahifelerinde şöyle zikrediyor:

İmam'ı Âzam Ebû Hanife hazretleriyle beraber Eshâp ve Tabiin­den birçok Ulemâ ve Fukaha «Hamr» kelimesinin beyyin ve kafi olan mânası, bilhassa üzüm şarabı olduğundan inkârı küfrolabilecek veçhile nassı Kur'an ile Li'aynihî haram olan şarap bu olduğuna ve diğer müs­kiratın aynen ve bizzat değil, sarhoş ettiklerinden dolayı Kıyas'ı Kur'a-na muvafık olarak «Küllümüskirin haramün = her sarhoş eden haarnı-dır.» gibi E'hadisi Şerife ile haram oldukarma ve binaenaleyh haram aynen necis olmak hasebiyle bir katresinin bile içilmesi ve kullanılması kat'iyyen haram ve müslüman için alım, satımı caiz olmadığına ve lâ­kin üzüm şarabı bulunmıyan ve ondan mamul olmayan diğer müskira­tın haramlığı ancak sarhoş etme vasfiyle sabit olduğundan içilmekten başka bir suretle istimalleri için alım ve satımı da caiz olabileceğine kail olmuşlardır.

Demek ölurki Nassı Kur'an üzüm şarabının aynen hürmetinde kafi­dir. Bu nas'sm diğer müskirata şumûlü ise lafzan değil hikmeti hürmet olan illeti sarhoş etmesinden dolayı Hadis'i Şerifin tansısiyledir! Kur'a-nın lâfzını umum mânaya hamli muhtemel ise de husus mâna gibi kafi değildir.

Binaenaleyh Dinî îsîâmda alel, umum müskiratın müskirat olarak kullanılması haram ve fakat üzüm şarabı aynen ve alelıtlât haramdır ve bunun münkiri kâfirdir. Üzüm şarabı ve bundan mamul olan müski­rat aynen necistir. Öbürlerinin ise necis olması şüphelidir. Meselâ: Üze­rine şarap ve şampanya ve arak, konyak dökülmüş olanlar herhalde yı-kanmadıkça namaz kılamazlar. Lâkin üzüm şarabinden mamul olma­yan ispirto, bira (kolönyağı) vesair içilmesi caiz değilse de elbiseye veya bedene sürülmesi de namaza mâni olur diye iddia edilemez.

KUR'AN DİLİ

Şarapla ilgili geniş malûmat dördüncü cildin «İçkiler Bahsi» altın­da zikredilmiştir.                                                             

Diyanet işleri Riyasetinden verilen kararname suretleri de şöyle­dir: Herkes tarafından kullanılmakta olan ispirto, ile karışık (Kolon­ya) Tıp yerinde kullanılmasının caiz olup olmadığının iş'arına dair olan yazı okundu:

Necis olduğuna dair bir nas olmadıkça ayanda (eşyada) asıl olan Taharet olduğu, İspirto ve kolonyanın hürmet ve necsi hakkında birnas vârid olmadığı ve esasen her haram olan şeyin necis olması da lâ­zım gelmiyeceği cihetle kolonya Tıp yerinde kullanılmasında mahzuru şer'i olamaya cağının cevaben iş'arı tezekkür kılındı. 6/5/1948

İspirtodan ibaret olan kolonya ve emsali kokuların kullanıması caiz ve sürüldükleri yerin tâhir oluP olmadığı hakkında 6/2/1943 tarih­li yazı okundu.

Hamr (Şarab) 'dan başka muhtelif maddelerden yapılan ispirto Hamr mahiyetinde olmayıp, ispirtodan yapılan Kolonyanın beden ve el­biseye dökülüp sürüldüğü takdirde namazın cevazına mâni olmıyacağı-mn cevaben iş'arı tezekkür1 kılındı. 15/2/1943

Şarabdan başka kolonyağı, ispirto ve emsali sarhoş edenlerin kulla­nılması ve sürünmesi her ne kadar caiz ise de kaçınmak evlâdır.

İLGİLİ FETVALAR

Zeyd'in, yanında dirhemden ziyade Misk yahut Anber mevcut iken namaz kılsa, namaz sahih olur mu?...

ELCEVAP...  Olur, Tâbirdirler. BEHCE

Devamlı şarap içenin teri, necis midir, tâhir midir?

ELCEVAP... Necisdir.    ABDURRAHİM, 3

Zeyd, şarapla un yoğürup hamur edip ondan ekmek pişirse, o ek­mek pâk olur mu?...

ELCEVAP... Olmaz.   BSHCE, 11

[109] Necaseti Gâlizamıı dirhem miktarı câmid olanında veznen ve mâî olanında misâhe muteberdir ki, dirhemin vezni 200 arpa ağırlığıdır. Misâhe ise, avucun parmak diplerinden itibaren avuç içi kadardır.

İLGİLİ FETVALAR :

Namaz kılan     Zeyd'in  üzerinde    dirhem miktarından az necasetin varlığı Zeyd'in namazının sıhhatine mâni olur mu?...    ELCEVAP... Olmaz.ÎBNİ NÜCEYM, 6

Zeyd, ilaç için bazı deva ve yağlara şarabdan hâsıl olan bir fincan teri karıştırıp cümlesini bedenine sürse onunla namaz kılması caiz olur .  ELCEVAP...  Olmaz,

 Zeyd'in keçileri uyuz olup, Zeyd'e şarap içirmek ilaçdır demeleriyle, Zeyd keçilerine şarap içirip sonra o keçiler birkaç gün otlakta yayı­lıp asla şarap içmese, sonra o keçileri bogazlasa (kesse) onların etlerimi yemede beis var mıdır?...      ELCEVAP... Yoktur.     BEHCE, 519

Zeyd'in ayağının parmağında -yarası olmasıyla yaradan çıkıp elbi­sesine veya bedenine isabet eden ince cerahatîar el ayası kadar olma­yınca namaza mâni olur mu?...

ELCEVAP... Olmaz.   BEHCE

[110] Necâset'i hafifenin afv olunan mikdarı metinde izah edilmiş­tir. Fakat iki cümle ilâve etmekte faide mülâhaza edilmiştir.            

Namaz caiz olacak kadar elbisenin veya bedene giyilen elbisenin bîr kavle gâre elbisenin yen, etek ve emsali gibi azaları kablıyan yerlerin dörtte biri muraddır, diyenler de olmuş, fakat sahih olan bütün elbisje-nin ve bütün bedenin dörtte biri muraddır. Şu kadar ki; Eğer elbise bp tün bedeni kaplarsa onun dörtte biri, şayet elbise yalnız Setrü âvrjet ise yine onun dörtte biri muteberdir.

NÎMETÜLİSLÂM

[111] Balık gibi suda yaşıyan diğer hayvanların kanı da temizdir. Deniz köpeği ve hınzırı da dâhildir ki, kanları olsa suda sakin olamaz­lar. Binaenaleyh onların ölüsü İaşeden sayılmaz.  Kaz,  ördek ve hattâ karabatak bundan hâriçtir ki, onların ölüsü iaşedir.

NİMETÜLİSLÂM

[112] Katır ve eşeklerin salyeleri hakkında izahat, kuyuların hük­mü bahsinin sonunda artıklar bahsinde geçmiştir.                   

[113] Yâni yıkanmış ve yaş elbise, necisten yapılmış kerpiç,  yaip-ma ve emsali gibi şeylerin üzerine serilir ve kerpiçten, yapmadan yaş jel-biseye necasetin geçmesi, ve elbise sıkılacak şekilde ıslak olur, necaset

bulaştıktan sonra sıkılınca damla akarsa o elbise necis olur. Elbisenin ıslaklığı böyle olmazsa hiç bir şey lâzım gelmez.

İLGİLİ FETVA

Hasta olan Zeyd'in elbiseleri necis olup ve yıkanmasında kendine güçlük olup ve pâk olan elbiselerini de giydiği anda necis olursa Zeyd'e Necis elbisesiyle namaz kılması caiz olur mu?...

ELCEVAP... Olur. Zira Ashâb'ı özürden olmuş oluyor,İBNİ NÜCEYM, 7

[114] Musannifin bu ibaresinden şu.hükümler anlaşılmaktadır: Bâ­zısı necis olan bir şeyin içinden bir kısmı alınır, veya giderilirse. temiz olur. Binaenaleyh bir insanın geliri haram ve helâlden karışık olarak gelir ve servetten veya taamdan diğer insanın alması veya yemesi îca-bederse, alan veya alacak adam ben onun malının helâlim alıyorum ve­ya yiyorum diyerek alabilir. Fakat servetin tamamı haramdan geliyor: ve toplamışsa, aklı başında olan müslüman bir İnsan Öyle servetlere ne elini dokundurur ve ne de sofrasına oturur. Ancak mirasda helâl olur.

[115] Koyun veya keçi ölüpte memesinden süt gelirse o süt tâhir-dir. îmam'ı Âzam'a göre içilmesi de helâldir. İmameyn, o süt nefsinde tâhirdir. Zira Ölüm ona geçmez, şu kadarki zarf olan memenin necâse-tiyle teneccüs ettiğinden içilmesi helâl değildir.

imam'ı Şafi'i Hazretlerine göre ise, o süt necistir ve içilmesi de he­lâl olmaz.

Otlamamış kuzunun kursağı ki, ondan meydana gelen peynir ma­yası ve kursak mayası tâbir olunan sarı şey ölüden dahi oîsa tâbirdir.

NİMETÜL İSLAM İLGİLİ FETVA

Hakikaten veya hükmen Allah'ın ismi üzerine zikrolunamyarak Ölen koyun ve ineğin ölümünden sonra memelerinde bulunan sütleri tâhir olur mu?...

ELCEVAP...   Olur  FETÂVAYI  İBNİ  NÜCEYM,  6

Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/68-76.

[116] Et kokmak ve yemek ekşimekle necis olamz. Fakat o halde iken onları yemekte helâl olmaz. Yemenin helâl olmaması eza ve zararından dolayıdır, necisliğinden değildir.

Peynir, et kokup kurtlanmakla necis olmaz. Yağda acımakla ha­ram olmaz.

İLGİLİ FETVA

Bir pâk ciğer su kuyusuna düşüp bir müddet durduktan sonra o ciğer kokup kurtlansa o ciğer teneccüs etmiş olur mu?...

ELCEVAP...  Olmaz. BEHCE,  11

îstinca; büyük abdestten sonra necaseti erkek ve kadının gi­dermesi için yaptığı taharet, istibra ise; idrardan sonra necasetin ese­rini gidermektir; Bunlar mazurden sakıt olur.                          

Zeyd'in iki elleri çolak olup, kendisi istinca etmeye kadir olmayıp

ve istinca ettirir kimsesi dahi olmazsa, Zeyd'den istinca sakıt olur mu?..

ELCEVAP...  Olur.  BEHCE,  12

İmam olan Zeyd'in sol elinde bir hastalık zuhur edip tutmaya ka­dir olmamakla sol eliyle 'îstinca edemeyip sağ eliyle istinca etse, caiz olur mu?...

ELCEVAP...  Olur.

Bu surette cemaattan bazı kimseler Zeyd'e sen sağ elinle istinca etmekle imamlığın caiz değildir diyerek bir cihetsiz Zeyd'i imamlıktan attırmaya kadir olurlar mı?...

ELCEVAP...   Olmazlar.    NETİCE, 9

[117] Taş ve suyu cem ederek taharet yapmak taharetin en güzel şeklidir ve bütün ibâdetlerin temeli taharete bağlıdır. Binaenaleyh ta­harete son derece dikkat etmeli ve namazın şartlarını yerine getirme­lidir.

Yalnız taşlarla yapılan taharete isticmar denir. Taş ve suyu cem eden kubâ halkını Hz. Allah (C.C.) Şu mealdeki âyeti celileyle medhû sena etmiştir. «Orada tertemiz olmalarını arzu etmekte olan rical var­dır. Allah'da (C.C.) çok temizlenenleri sever» Tevbe süresi, âyet: 108

İstincada taşla suyu cem etmek müstehaptır denildi, bir kavle gö­re zamanımızda sünnettir. Zira daha evvel müslümanlar az yediklerin­den koyun ve deve kığları gibi akıtırlar, dolayısıyla mak'atlarının etra­fına pislik bulaşmazdı. Zamanımızın adamları ise çok karışık ve tıka basa yediklerinden akıtırken de o nisbette pislik boşalarak çıkar. îşte bu cihetten sünnettir, denilmiştir. Bir kavle göre de her ne şekilde olur­sa olsun mutlaka sünnettir ve sahih olan da budur.

[118] Zira parmakların başlariyle taharet basurun meydana gelme­sine sebep olur.

[119] Oruçlu olursa, mak'adıni sıkı tutarak taharet etmelidir. Zira mak1 adını salıverirse içine su emer ve mideye su çekebileceğinden oru­cu fasit olur. Binaenaleyh taharet yaparken, gusül ederken oruçlu kim­seler mak'adıni sıkı tutmalıdırlar.

[120] Taam, insan taamı olsun,  hayvan taamı olsun istinca etmek kerahattir. Keza saksı, kiremit, kömür, sırça ve kumaş çaput parçalan gibi muhterem, faideli şeylerle;  meselâ:   Kâğıtla istinca yapmak kera-. hattir.

[121] Zira Peygamber  (S.A.V.) efendimiz «Sizden biriniz idrar akıt­tığı zaman zekerine     sağ elini raesh  etmesin,     helaya  geldiği  zaman sağ eli ile istinca etmesin ve su içtiği zaman bir nefeste içmesin» mea­lindeki Hadis'i Şerifle Islâmî temizlik ve terbiyeyi gereken şekilde be­yan etmiştir. Sol eli kesilmiş veya yaralı olursa, o zaman sağ el ile ta­haret yaPar. Her iki eli çolak olursa ve istinca yaptıracak ailesi ve ca­riyesi de bulunmazsa,  yukarıda geçtiği gibi  ondan taharet sakıt, olur.

[122] Resûl'ü Ekrem   (E.A.V.)      Efendimiz;      Akıtmaya   (Büyük  olsun, küçük olsun)  geldiğiniz zaman kıble tarafa önünüzü ve arkanızı çevir­meyin, ancak doğu ve batı tarafa çevirin» Mealindeki sözü ile gerçeği beyan etmiştir. Keza küçük çocuğu akıttıran kadında çocuğu kıble ta­rafa oturtmaman ve  akıttırmam alıdır.. Güneş ve  ayda Allah'ın   (C.C.) âyetlerinde kasem edilerek zikredildiğinden onların bizzat aynına   (kar­şısına)   dnöerek büyük  ve küçük  abdest akıtmakta kerahattir.

Bu hükmü anlıyamayıp, doğu ve batıya dönerek akıtmanın kera-hatlığmı anhyanîar yanlış anlıyorlar, dikkat edilirse güneş ve ayın ay­nı tâbiri vardır. Yani tuvalette, duvar dibinde veya ay ve güneş bulut içinde veya doğmadığı takdirde olduğu gibiki, insanın göbeğine vurma­dığı takdirde önünü ve arkasını dönmekte hiç bir mahzuru şer'i yoktur, doğu ve batı tarafa dönmek lâzımdır,

Akıcı ve duran suya, kuyuya, pınara, meyva veren ve gölgelenilen ağaç altına, yolun üstüne ve kenarına, çadırın, evin, mescidin, bayram namazı kılman yerin, kabirlerin ve emsali yerlerin etrafına büyük ve küçük abdesti yapmak kerahattir. Üzerine su sıçrantı olacağından rüz­gara karşı akıtması da kerahattir.

Yukarıdaki idrar ve büyük abdest' etmenin kerahat olanlarından bâzıları takdise ve hürmete lâyık olduğundan, diğer bir kısmı da insana hürmet ve insanı iğrenç hale getirip eziyet etmeden uzak olmak içindir. Ayakta, yatarak ve çıplanarak akıtmakta eşeddi kerahattir. Ancak özürlü olursa o zaman ne şekilde mümkün olursa o şekilde hacet defe-

debilir. Iştınca edilmesi gerektiğinde insanlar avret yerini goreceklerse, istincayı terkeder. Bilhassa namaza mani olacak kadar necis olmazsa asla avret yerini açarak  insnların göreceği yerde istinca etmez. Zira iki zarar içtima ettiğinde en ehveni işlenir. Şu îslâmî hükme bakalım, bir de zamanımızda çıplamp çıkanların hâline bakalım. İslâm ne diyor on­lar, nereye gidiyor.

Bir de abdest alınan ve gusül edilen mahalle, idrar akıtmakta ke-rahattır. Zira Peygamber (S.A.V.) Efendimiz «Sizden biriniz hamam yaptığı yere idrarını akıtmasın. Zira vesveselerin çoğu bundandır» mea­lindeki Hadis'i Şerifle sebebi hikmetini açıklamıştır.

[123] Helaya girmezden evvel cin ve şeytanın zararından korunmak için Allah'a (C.C) «Allahümme tnnî Eûzübilie Minelhtipsi Velhabâisi - Ey Allahım Cin ve Şeytanın dişi ve erkeklerinden, (zararlarından) -sana sığınıyorum.» Duasını okur ve sol ayağı ile helaya girer. Bu da Kütüb'ü Sitte'de zikredilen Peygamber   (S.A.V.)  Efendimizin duasıdır.

[124] Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/77-80.

[125] Namaz, İslâm'ın beş temelinden biri olan ve hususî fiiller ve 'malum rükünlerle yapılan ibadettir. Namaz; farz, vacip, sünnet, müs-tehap, mekruh ve haram olmak üzere kısımları vardır. Burada evvelâ farz olan namazlardan ve vakitlerinden bahsedilecektir. Akıl ve baliğ olan her müslümana beş vakit namaz farz ayındır. İnkâr eden, namazı kümamayı bir suç kabul etmeyip kılanları eğlence ve alaya alan kâfir olur. Zira nassı Kafi ile sabittir ve Pek çok delillerden şu Ayet'i Celiyle'-yi meâlen okuyalım: «Şüphesiz namaz Mü'minler üzerine vakitleri belli bir farz olmuştur.» Nisa Süresi, âyet: 103.

Namaz, fukaha, müfessir ve mütekellimini izam efendilerimizin cumhurlarının bey anma göre hicretten birbuçuk sene evvel Miraç ge­cesinde farz olmuştur. Bu mirac'ın hangi gecede olduğunda ihtilâf var­sa da mamulün bin olan Recep'i Şerifin yirmi yedinci gecesinde olduğu' kuvvetlidir. Namaz Mirac'da farz olduğundan müslümanların mirac'ıdır ve ibâdetlerin en afdahdır. Zira RasûTü Ekrem Efendimize (S.A.V.) ibâdetin en af dalı sorulduğu zaman; «Vaktinde kılınan namaz» mealin­deki sözü ile cevap vermiştir.

Namaz; Kitap, Sünnet, İcma'i Ümmet ve Kıyası Fukahâ olan dört delü ile farzlığı beyan edilmiştir. Bu delilleri ayrı ayrı izah etmek bu­rada imkânsızdır. Fakat beş vakit farzın hükmünü bizzat beyan eden şu âyet'i celileyi meâlen okuyalım. «Namazlara (Beş vakit namazlara) ve orta namaza (vakitlerinde rükünleri ve şartları ile) devam edin» Bakara Süresi, Âyet:  238.

Hadis'i Şerifte meâlen şöyle beyan buyruhnuştur: «Muhakkak Al-lah'ü Teâlâ (C.C.) her bir gün ve gecede (yani 24 saatte) erkek ve ka­dın bütün müslümanlara beş vakit namazı farz kılmıştır». Bu Hadis'i Şerif meşhur hadislerdendir.

ÎLGİLÎ FETVA

Namazı terk eden Zeyd'e şer'an ne lâzım olur?

ELCEVAP... Tâzir ve hapis lâzım olur.            ABDURKAHÎM, 4.

Beş vakit namaz  farzı  ayin  ve  bedenî ibâdetten olduğundan ferdin kendi borcunu ve kulluğunu yapması lâzım ve birinin yerine di-1 gerinin yapıvermesiyie  vebalden  kurtulmuş  olmaz  ve  o  yapılan  mak- \ bu! değildir. Ancak  zekât gibi. sâde  malî ibadetlerden ve hem bedenîj hem malî olan hacc ibâdetinde borçlununkini icabettiğinde zarurete bi­naen başkası vekil olmak suretiyle îfa edebilir. Beş vakit namazda ne asaleten ve  ne  de vekâleten biri diğerinin vazifesini  hiç bir suret ve sebeple ödemiş olamaz.  Binaenaleyh Resülullah'ın   (S.A.V.)   buyurduğu gibi çocuk yedi yaşma varınca namaz kıl. 10 yaşma varınca namazı kü-j nıa2sa, döverek namazı kıl tavsiyelerinde  bulunulmalıdır.                    

[126] Vakitler namazın sebebidir. Öyle ise sebep nedir? Sebep: Bir? şeyin varlığından diğer şeyin varlığı ve bir şeyin yokluğundan diğer şe­yin yokluğu lâzım olan şeydir. Öğle namazının farzhğına güneşin zeval vaktine   gelmesinin   sebebiyeti   gibi   şeylerdir.   Binaenaleyh   vakitlerinin girmesiyle namazın farz olması sabit oluyor ve vakit girmedikçe namaz kılınamaz. Her  şey vaktinde ifa edilir,  namazlarda ancak  vakitlerinde ifa edilir.                                                                                             

İLGİLİ FETVA                                        

Sabah namazının vakti ikinci şafağın  doğmasından,  güneşin  doğmasına kadar devam eder mi?...                                                         

ELCEVAP... Eder.  NETİCE, 11

[127] Güneş, bâzı beldelerde bâzı zaman batar ve biraz sonra doğar~j nıış. Böyle olan memleketlerde Yatsı namazı ve Vitir namazının o mem-İleket halkına farz olup, olmaması hususunda İslâm fakihleri arasında çeşitli görüşlere sebep olmuştur.

Burada bâzı görüşleri nakletmede faide mülâhaza edildiğinde şöy­lece hülâsa edelim:

Şemsüleime El Hulvân'î bu mes'ele kendisinden sorulup, fetva is­tendiğinde; Yatsı ve Vitir namazlarının kaza edilmesi lâzım olduğuna fetva veriyor, Şeyhi Kebir Seyfüddin El-Bekâli o namazların onlara farz olmadığına, binaenaleyh kaza lâzım gelmiyeceğine fetva vermesiyle, onun bu fetvası Hulvâniye ulaşınca bu zat: Beş vakit namazdan birini düşüren kimse tekfir olunmaz mı? Sualini büvesiyle îrad ediyor.

Şeyh'i Kebir ona cevaben: Kolları dirseklerinden yahut ayakları topuklarından kesümiş bulunan kimse hakkında abdestin farzlarından dördüncüyü imkân olmadığı için üç olduğu gibi beşinci namazda onun vaktini bulamıyan memleket ahalisinden sakıttır, diyor ve Hulvâni de bunu güzel görüyor ve bu babda Şeyh'i Kebir Bakâli'ye muvafakat; ediyor.  NİMETÜL  İSLÂM

İLGİLİ FETVA

Kuzey ve güney kutublarda bulunan yerlerde gecelerin kısa oldu­ğu zamanlarda akşam namazı vaktinin şafağı batmadan sabah nama­zının vakti olmakla, yatsı ve vitir namazının vakti bulunmamakla böy­le yerlerde sakin olan müslümanlara yatsı ve vitir namazı vacip olur mu?...

ELCEVAP... Olmaz.     NETİCE, 8

Lâkin namazın vacip olmasına vakitten başka sebebin bulunması ihtimali olduğundan, bâzı meşâyıh vaktin bulunmamasında dahi yatsı ve vitir namazı vâciP olur, diyerek böyle memleketlerde eda niyyetiyle kılınmasına zâhib olmuşlardır.

[128] Zira biraz aydınlığa tehir edilince cemaatın çoğalması ve fazi­letin artmasına sebep olur. Peygamberimiz (S.A.V.) buyurmuştaki; «Sabah Namazını aydınlatın, zira ecri büyüktür.»

İLGİLİ FETVA

Kurban Bayramında Müzdelifede namaz kılan Hüccac'dan başka­ları sabah namazını vaktin evvelindemi kılmak  af daldır,  yoksa icabe-

derse iade kabil olacak mertebede vaktin âhirine tehir edip kümakmı afdaldır?...

ELCEVAP... îâde kabil olacak mertebe tehiri afdaldır. BEHCK, 84

[129] İkindi namazını güneş tagayyür edinceye kadar tehir  etmek ileride uzun izah'edileceği gibi Kerâhati tahrime  (Harama yakın kerâ-hat)  ile mekruhtur,

ikindi namazım güneşin eğilip tagâyyurılna, yatsı namazını gece­nin yansından sonra ziyâde tehirine ve akşam namazını yıldızların ço­ğalmasına kadar tehir etmekte kerâhati tahrinüye ile mekruhtur.

DÂMAD, 72

[130] Bu hususu Resûl'ü Ekrem  Efendimiz   (S.A.V.)   Meâlen  şöyle zikrediyor:

«Bir kimse gecenin âhirinde kıyamdan korkarsa evvelinde vitir na­mazını kılsın, gecenin âhirinde uyanma umudu olan kimsede gecenin âhirinde vitir namazını kılsın.»

Yatsı ve teravihin gecenin yansına ve bilhassa teravihi gecenin âhirine kadar tehir etmek kış günlerinde olabilir. Yaz günlerinde gece­ler kısa - olduğundan acele etmek müstehaptır.

[131] Bu üç vakitte vakitlerin girmesinden evvel zimmetinde borç olan farz ve vaciplerin    edâ ve kazasından hiç biri sahih olmaz. Yani güneş doğarken,  istiva   (Güneş tam ortaya gelip zeval vakti girdiği) halde iken ve güneşin sararıp batması üzere iken daha evvel geçirdiği kaza namazlarını, nezir ve nafile namazlarını, secde'i şükrü, bu vakıt-lardan evvel okuduğu secde'i Tilâvet'i ve bu vakıtlar   girmezden evvel hazırlanan cenazenin namazını kılmak yasaktır.

Ancak bu vakıtlarda okunan Secde'i Tilâvet ve hazırlanan cenaze namazını kılmak herâhatsız caizdir.

Şayet daha evvel secde âyeti okunur ve cenaze hazırlanır, bu va-kıtlar girdiğinde de edâ edilirse, kerâhatla beraber caiz olduğuda zikre­dilmiştir. Zira Ukbe Bin Âmir (R.A.) Hazretlerinin naklettiği şu meal­deki Hadisi Şerif bu gerçeği beyan ediyor:

«Râsûlüllâh (S.A.V.) Efendimiz hazretleri bizi üç vakıtta namaz kılmaktan ve ölülerimizi gömmekten nehy etti.»

Yukarıdaki hükümlere dikkat edilmeli, zira bâzı kimseler ikindi na­mazından sonra ve şafak attıktan sonra da kaza namazları kılınmaz zannediyorlar. Hayır ikindiden sonra güneş sararıp batacağı zamana ka­dar ve şafak attıktan sonra güneş doğacağı zamana kadar kaza na­mazları kıhnabilir.

İLGİLİ FETVA

Güneş doğarken, batarken ve tam istiva (orta t daki vakitlerden başka vakitlerde geçmiş namazların kasası caiz olur mu?...

ELCEVAP..   Olur. ABDURRAHİM, 

İkindi   namaza   edâ   olunduktan   sonra   güneşin   sararması   vaktine kadar  geçmiş  namazların  kaza olunmasında  kerâhat  avr  mıdır?. ELCEVAP... Yoktur.   ALİ EFENDİ, 5

[132] Yâni  sabah  namazım  ve  ikindi  namazını  kılan  kimselere  bu namazları  kıldıktan   sonra  iki  rek'ât  kâbeyi  tavaf  namazı  ve  mutlak nafile namaz kılmak yasak edilmiştir. Ancak Hidâye ve Felhulkadir'de keza selâmet yollarında bir Hadisi Şerifde tavaf namazı bu vakitlerde caiz olarak beyan edilmiştir.

[133] Şafak   atar,   sabah   namazının   vakti   duhûl   ederse,   yukarıda izah edildiği gibi kaza namazları kılınabilirse  de   sabah  namazının  iki rek'ât sünnetinden bşka nafile namaz kılmak yasaktır, mekruhtur. Ya­ni bu vakitte nafile namaz kılanın günahı sevabından büyüktür. Bina­enaleyh zararın terkedilmesi elbette evlâ ve elzemdir.

Akşam namazım kılmazdan evvel nafile namaz kılmanın yasaklığı ise, nafile ile meşgul olurken akşam namazının vakti daralıyor ve farz nafile için. tehir ediliyor, binâenaleyh elbette  akşam namazından evvel

nafile namaz kılmak mekruhtur. İdrar, büyük abdest ve yellenmeyi müdâfaa ederek namaz kılmak, yemek sofrası hazırlandığı anda' nama­za durmak mekruhtur.

Bu ikinci şık olan kerâhat vakitlerde (sabah namazından sonra ve şafak attığı zamanlarda) Salavât'ı Şerife okumak, düâ ve teşbih etmek, Kur'an'ı Kerim okumaktan afdaldır.

DÜRRÜ  MUHTAR İLGİLİ FETVALAR

Bir mescidin duvarı ardında ve pencereleri karşısında kabirler ol­sa o mescitte namaz kılmakta kerâhat var mıdır?...

ELCEVAP...  Yoktur.  ALİ EFENDİ,  4

Zeyd, Amr'in evini, (dükkânını vesairesini) gasben alıp içinde sa­kin olsa, Zeyd'e Amr'in rızası olmaksızın o evin içinde- namaz kılması mekruh mudur?...

ELCEVAP... Mekruhtur.  ALt EFENDİ, 4

Bu fetvanın hükmü gereğince ev, dükkân, han, hamam vesaifede mülk sahibinin rızası olmadan ticâret yapan ve namaz kılanların na­mazları kerâhat olmuş oluyor.

Zeyd, ipekli elbise ile namaz kılsa namazı fasit olur mu?... ELCEVAP...  Olmaz. Mekruhtur.     ALİ EFENDİ, 4

Zeyd, ipek elbise giyip namaz kılsa, caiz olur mu?...    ELCEVAP...  Olur.

Bu surette Zeyd'in yazıldığı üzere ipekli ile kıldığı namazda kerâ­ var mıdır?...    ELCEVAP... Vardır.

 Bu surette Zeyd'e o namazı iade etmesi lâzım olur mu?... ELCEVAP... Olmaz. Lâkin evla olan iade etmektir.

ABDURRAHİHÎ, 6

[134] Zira   namazın   edasının   hitabı,   vaktin   sonundadır.   Binaena- vaktin  sonu  olan   sebep  bulunmadığından  vaktin  âhirinde   hayız gören kadından namazın edası sükût ettiğinden kazası da lâzım gelmez.

[135] Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/82-87.

[136] Ezan :   Lügatta, ilân manasınadır. Şeriatta, namaz vakitleri­nin olduğunu elfazı mahsusalarla ilân etmektir. Meşru olmasmın sebebi

Resûlüllah'dan (S.A.V.) sahabe ile namaz vaktinin dahil olduğunu bil­mek için istişaredir. Hicretin birinci senesinde meşru olmuştur. Sahih olan akıllı, müslümarun arabî lafızla okuması, müezzinin sâlih, vaktin girdiğini bilici, temiz, insanların halinden haberdar ve telâm prensiple­rine bağlı kimsenin olması lâzımdır.

Ezanın; subut ciheti, tesmiyesi, fazileti, lügat ve şeriat tefsiri, se­bebi meşrûiyyeti, sebebi, şartı, hükmü, rüknü, sıfatı, keyfiyyeti ve vak­ti vardır.

Subut ciheti: Ezanın subutu, kitab ve sünnetle sabittir. Âyet ve hadisi şerif mealleri biraz ilerde nakledilmiştir.

Tesmiyesi: Ezan denilmiştir.

Fazileti: îmamlıkdaıı sonra müezzinlik efdal ibâdettir.

Hz. öemrin (R.A.) şu sözü çok câlibidikkattir: «Eğer halife olma­saydım, ezan okurdum.»

Ezanın lügat ve şeriat mânaları, yukarıda beyan edilmiştir.

Sebebi meşrûiyyeti; Namaz vaktinin bilinmesi ve bildirilmesi için, Resûlüllah  (S.A.V.)   efendimizin  ashabı kiramla istişare etmesidir.

Sebebi: Namaz vakitlerinin girmesidir.

Şartı: Namaz vakitlerinin sebebinin hâsıl olmasıdır ki, vakitlerin girmesidir. Sahih olan rivayete göre, akıllı kimsenin arabcalafızlarla okuması erkek olması ve müezzinin namaz vakitlerini bilmesi ve sâlih olması da şartın kemâlidir.                                                        

Hükmü: Ezana fiilen ve kavlen icabet etmektir.           

Rüknü: Ezana mahsus olan lafızlardır.                                  

Sıfatı: Ezan, sünneti miiekkededir.

Keyfiyeti: Kıbleye teveccüh edib okumak ve hayyealassalah ile hayye alelfelâh cümlelerini söylerken müezzin başını sağ ve sol tarafla­ra çevirerek okumasıdır.

Vakti: Beş vakit namaz ve cuma namazının vakitleridir. Beş vakit namazın kazası da ezanın vaktidir.

Dürrü Muhtar ve İbni Âbidin'de ezanla ilgili şu hükümler zikrolun-muştur:

«Beş vakit ve cuma namazından başka bâzı yerlerde ezan okumak mendübdür. Yeni doğan küçük çocuğun kulağına, yangın ve harb esna­sında, sar'alı, gazablı ve kederlilerin yanında, insan ve hayvanların ah­lâkı kötü olanların yanında, ordunun izdihamlı zamanında, müsafirin arkasından ezan ve ikâmet okumak mendübdür. Keza kimsenin olma­dığı boş arazide (kırda) yiten (yolunu .şaşıran) kimsenin de ezan oku­ması mendübdür.

Aliyyulkâri  merhum  da mişkat şerhinde  şöyle  demiştir:

«Kederli kimsenin, başka bir kişiye kulağına ezan okumasını söy­lemesi mendübdür. Zira böyle yapılınca o kimsenin kederi zail olur. Ke­za Hz. Ali Radıyallâhü Anhden de böylece rivayet olunmuştur.»

İBNİ ÂBİDİN, C. 1, 358

Yeni doğan çocuzun sol kulağına ikâmet okunduğu gibi, sağ kula­ğına ezan okumak mendübdür.

MEZÂHİBİ ERBEA, 325

[137] Ezan okumak, farz namazlar için erkeklere Sünnet'i Müekke-de ve Sünnet'i kifâyedir. Yani yapılması mutlaka lâzım olan ve fakat birçok cemaat ve topluluk içerisinden bir kişi veya muhtelif yerlerde1 bâzı kişiler îfâ ederlerse, diğerlerinden sakıt olur. Ezan Kur'anı Kerim­de ve Hadis'i Şerifde mezkûrdur. Bu cümleden Cuma sûresinde meâlen şöyle: «Namaza nida olunduğunuz vakit» buyruimuştur, Allah'a davet eden müezzinler hakkında Rasûl'ü Ekrem (S.A.V.) efendimiz meâlen şöyle buyurmuşlar: «Müezzinler, kıyamet gnüHnde tabî olanı çok olan kimseler olacaktırlar.»

Hz. Ömer (R.A.) da «Eğer halife olmasaydım ezan okurdum.» Mea­lindeki sözüyle ezan okumanın faziletini dolayısiyle müezzinliğin ulvî bir meslek ve vazife olduğunu izah buyurmaktadır. Evet, imamlık va­zifesi müezzinlikten afdaldır. Fakat her vazifenin hakkı verilirse, veri­len değer elde edilebilir.

İLGİLİ FETVA

Semâda evvelâ ezanı okuyan, Mekke'i Mükerremede evvelâ ezan okuyan, ezanı evvelâ ziyade eden ve Mısır'da Minber'i evvelâ bina eden kimlerdir?...

ELCEVAP... Semâda Cebrail (A.S.), İslâm'da Hz. Bilâl (R.A.)İ Mekke'i Mükerremede Habib'bin Abdurrahman, Cumada Osman Bin Af fan (R.A.)'m hilâfeti zamanında ve Mısır'da minberi bina eden Sel-me  (R.A.) dır.  ÎBNİ NÜCEYM,

[138] Geçmiş namaz bir vakit oJur ve kaza eden veya geçmiş namaz­ların bir vaktini kaza eden müslüman ezan okur've ikâmet eder. Fa­kat birkaç vakit veya günlük geçmiş namazları kaza eden yukarıda geçtiği gibi bir odada olursa, evvelinde ezan ve ikâmet getirir. Fakat kazaya devam ettiği diğer vakitlerin -evvellerinde ezan okuması aynı odadan diğer bir odaya çıkılır ve orada da kaza namazına devam edilir­se yeniden ezan ve ikâmet yapmak sünnettir. Aynı odada devam edil­diği takdirde yine hüküm yukarıdaki gibidir. Devanı ettiği diğer kaza namazlarında ikâmet okumak mutlaka  sünnettir.                              

Cuma kılman yerlerde Öğle namazını kılan kimsenin ezan ve ikâ-' met yaparak namaz kılması mekruhtur. Yine mahalle mescidi veya Ca­miinde ezan ve ikâmet edilerek cemaatla namazı kılarlarsa, o mescit ve camilerde tekrar ezan ve ikâmet yaparak cemaatla namaz kılmak mek­ruhtur. Ancak yol üzerinde olan, İmam ve Müezzini olmayan cami ve

mescidlerde cemaatın tekrarı caizdir.

DÜHRÜ MUHTAR

İLGİLİ FETVA

Bir mescidin devamlı imam ve müezzini olup, cemaatı ezan ve ikâ­metle öğle namazını eda ettikten sonra bir cemaat daha gelip tekrar o mescidde ezan ve ikâmetle evvelceki hey'et üzerine öğle namazım eda etmekte beis var mıdır?...

ELCEVAP... Mekruhtur.   FEYZİYE, 9

[139] Misafirin ezan okuma imkân ve vakti olursa ve evinde namaz kılan müslüman her ne kadar ezan duysa dahi ezan ve ikâmet yaparak namaz kılması daha sevaptır.                                                       

İLGİLİ FETVA                                      

Birkaç kimse mesireye gidip sahrada bir yere toplanıp ezansız ce­maatla namaz kusalar, ezanı  terk ettikleri için günahkâr olurlar mı?...

ELCEVAP...   Olmazlar.  BEHCE,   14

Fetvada böyle ise de afdal olan kırda namaz kılan kimselerin ezan ve ikâmet okumaları iyidir. Zira Hz. Selman (R.A.)'m rivayeti ile nak­ledilen Hadis'i Şerifte Peygamber (S.A.V.) Efendimiz meâlen şöylei bu­yuruyor :

«Bir ki^se bîr yerde bulunup da namaz vakti olursa, abdest alsın ve su bulamazsa teyemmüm etsin, eğer yalnız ikâmet getirirse kendisiy­le beraber iki melek namaz kılar ve eğer hem ezan okur ve ikâmei getirirse kendisiyle beraber Allah'ın  (C.C.)  askerlerinden iki ucu görün-nıüyen cemaatla namaz kılar.»

TABTAVİ

[140] Sesleri mahrem olduğu için kadınların ezan ve ikâmet yapma­ları mekruhtur. Keza cemaatla namaz kılmaları mekruh olan her top­luluğun ezan ve ikâmeti de mekruhtur.

İLGİLİ FETVA

Kadınlara farz namazlar için ezan. ve ikâmet lâzım olur muELCEVAP...   Olmaz.   BEHCE,  14

[141] Gökten inen melek böyle tâlim etmiştir. Binaenaleyh o şekil­de okumak gerekir.

Burada münasebet gelmişken ezan ve ikâmeti okuyan müezzine icabet etmekte sünnet olduğunu hatırımızdan çıkarmıyalım. Ezanı du­yan müezzinin okuduğu gibi okur. Hayyealessalâh ve felâhda, Lahavle veya (Mâşâallahu kâne vemalem yeşe'lemyekün) der ve ezan bittikten sonra okunması talim edilen dua'yı da okursa artık ne isterse dileğinin kabul olunacağı ve Rasülüllâh'ın (S.A.V.) Efendimizin şefaatma nail olunacağı zikredilmiştir. Ezan ve ikâmet yapılırken bâzı kimselerin baş Parmağının tırnaklarını şehadetîeri söylenirken gözlerine sürmeleri sün­net değildir. Fakat yapılmasında beis görülmemiştir.

İLGİLİ FETVA

Ezanı işiten kimseye, müezzine dil ile icabetinden başka müezzin şehadetîeri söylediğinde baş parmaklarının tırnaklarını gözleri üzerine koyması yahut şehadet parmaklarının içlerini gözlerine meshetmesi sünnet midir ve göz ağrısına şifa mıdır ve ezan tamam olmadan bâzı dua okumak yahut Peygamberimiz üzerine salevatı şerifeyi getirmek sünnet midir?...

ELCEVAP... Zikrolunan şeylerden hiç biri muteber kitaplarda bu­lunmamıştır.   BEHCE, 13

Fetvada böyle ise de bâzı eserlerde meselâ: Tahtavîde vardır.

[142] Tercî: Ezan ve ikâmeti okurken Kelime'i Şahadetlerde müez­zinin sesini kısması ve bunlardan sonrakilerde seslerini yükseltmesidir.

[143] Lahin: Bir harf ziyade, noksanlık ve haddinden fazla med veya kasır yoliyle kelimeleri mahrecinden değiştirip, bozmak suretiyle oku­nan şeylerdir. Bu şekiller ister kelimenin evvelinde, ister âhirinde olsuşn fahiş şekilde olursa kerâhattir. Ancak sesi güzelleştirmek için gereken meşru imkânı sarf ederek okumak güzeldir. Meselâ; Lafza'i Celâlin hem­zesini uzatarak istifham şeklinde okumak; Allah muhafaza tehlikelidir. Aynı zamanda  (Ekber)  lafzının basını uzatır veya okurken vaslederek okuduğunda vasıl yapılmadaki kerahat ve usulsüz hareketler olmama­lıdır.

Nimetül islâm'da merhum Mehmet Zihni efendi; Bu hususu şöyle açıklamış tu1. Ezan ve ikâmet'in cezimle okunması, Hadis'i Nebevi ile açıklandığı halde tekbirlerin vaslmda râ lar harekenin nakli ile meftuh olur. Yani, Allahüekber allahüekber şeklinde okumaktır. İnsanlar bun­dan gafildir.

[144] Minare: Ezan   ilk   meşruiyeti   zamanında   minare   olmadığın­dan Hz.  Bilâl   (R.A.)   Mescid'i Nebevinin yanında  bulunan  evleri nen yükseği olan Beni Neccar'dan bir kadının evi üzerine çıkıp ezan okudu. Sonra Mescid'i Şerifin üstünde kendisi için bir yer yapıldı. Minareyi; mescitlerde ilk def a ihdas eden, Ashabdan Müselleme bin Muhlif (R.A.) Hazretleridir ki, Hz. Muaviye   (R.A.)   zamanında Mısır emiri idi.  İbni Âbidin diyor ki; Ezan okumak için Mısır minaresine ilk çıkan Şurahbil bin Âmirdir. Çift ezan ihdas eden beni ümeyye'dir. Ezandan sonra mi­narede  Peygamber Efendimiz   (S.A.V.)'e  Selavat'ı  şerife  okuması ye-diyüz doksanbir (791)  tarihinde Mısırda ziyâde edilmiştir ve bit'atı ha-

senedir. Gecenin âhirindeki teşbih ve temcid (ki biz ona sala deriz) oda öyledir. Sultan Nasruddinin emriyle başlamıştır.

Dürrü Muhtarda, ezandan sonra teslim yediyüz seksen bir senesi Râbiülâhirinde evvelâ Pazartesi gecesi yatsı namaznıda ve sonra Cuma gününde başlanıp, on sene sonra akşam ezanından başka hepsinde oku­nur oldu diye mezkûrdur.

NİMETÜL İSLÂM

[145] Müezzinin baliğ olması lâzım değil, akıllı ve müslüman olma­sı lâzımdır. Binaenaleyh kâfirin ezan ve ikâmeti sahih olmaz.  Sabiyyi Murahıkm,   hattâ   sabiyi   mümeyyizin   (baliğ   olmamış   îmanı   sahih  ve muteber  olan  sekiz  on  yaşlarındaki  çocuğun)   ezan'ı  dahi   kerahatsia caizdir. Fakat bu kerahat, kerahatı tahrimiye  olmamasıdır.

Zira sabiyyi mümeyyizden başkası yani mükellefin okuması daha evlâ olduğu için kerahat'ı tenzilıiye ile mekruhtur.

Delinin, bıinamışın, sarhoşun, fâsıkın, ayakta okuyamıyanm, ka­dının ve mümeyyiz olmayan çocuğun ezanı mekruhtur.

NİMETtİL İSLÂM

İLGİLİ FETVA

Küçük olan Zeyd'e, ezan okumak mekruh olur mu?... ELCEVAP... Olur. İBNİ NtİCEYM, 13

Deli olan Zeyd, deliliği hâlinde ezan okusa iadesi lâzım olur mu?... ELCEVAP...  Olur.    FEYZİYE,  7

[146] îslânı Hukuku'nun beyan ettiği birçok İslâmî hykümlere ria­yet edilmediği gibi, bu hükme de riayet hemen yok gibidir. Zira birçok yerlerde ve camilerde görüyoruz. Bâzı iman ve cemaat hayyealessalah denmeden kalkıp mihraba veya safa durmaya çalışıyorlar, diğer bir kı­sım kimselerde ikâmet biter ondan sonra kalkarlar.

Metinde beyan edilen vakitte intizamlı olarak kalkmak, İslâm dini­nin gerçek tatbikatıdır.

Müezzin  efendi  Kadikâmeüssalâtû   dediği  zaman   saf   olan   cemaatla imam namaza başlarlar.

Fakat cemaat safları düzeltmemişse, imam düzeltmelerini ve boş yervarsa doldurun der ve safların düz ve sık tutulmasını tavsiye edeı namaza başlar.

ÎLGİLt FETVA

îmam olan Zeyd, iftitah tekbirini müezzin ikâmet ederken Kadıkâ-metissalâtû dediğinde mi alması af daldır, yoksa ikâmet tamamında! mı afdaldır?...                                                                                   

ELCEVAP... Kadıkâmetissalâtû dediğinde demek (İftitah tekbiri almak) afdaîdır.                                                         

[147] Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/88-95.

[148] Şart: Lugatta, kayıt ve yerine getirilmesi lâzım olan şey ma­nasınadır. Şer'i Istılahta; bir şeyin vücûdu onun varlığına bağlıdır. Me­selâ; Namazın bir insana farz olmasının şartı o insanın müslüman ol­masına bağlıdır. Keza namazı kılabilmenin ve sahih olmasının şartı da, metinde zikredilen, şartların  mutlaka bulunması  şarttır.  Bulunma  im­kânı varken şarta riâyet etmeden kılman namazlar kabul  olunmadığı gibi ayrıca vebâlide vardır. Bu gerçek Kur'an-ı Kerim'de meâlen şöyle bu-yuruluyor: «Fakat Veyl (Deresi)  o namaz kılanlara ki, namazlarından (vaktinde ve şartlarına riayet etmiyerek namaz kılanlar)   yanılmakta­dırlar.» Mâûn Süresi, Âyet:  4, 5.

Namazın şartlarından birine, imkân varken riayet etmeden kılarsa onun îmanından korkulur. Meselâ: Namazın şartı olan abdesti ve gusül olmadığı halde namaza duranın küfrü hakkında fukahadan bâzılarının beyanları vardır.                      

[149] Vücûdun temiz olması yukarıda hades'i ekber ve hades'i as-gar olan gusül ve abdestin hükümleri bahsinde izah edilmiştir.

[150] Yukarıda necasetlerin temizlenme bahsinde bu hükümde izah edilmiştir. Kuru necaset üzerine serilen şey altı görülecek derecede ince olur veyahut kokusu olan necasete göre koku duyulursa onun üzerin­de kılmak caiz olmaz, serilen şey setruavret olmaya lâyık olursa, yani onun vücûda giyildiğinde vücut görülmez ve necasetin üstüne serildiği

zaman kokusu duyulmaz olursa, o şeyin üzerinde kılman namaz ıcâiz olur.

Yaş necaset üzerine kese ve kaim olmıyan şeyi iki kat edip veya­hut necaseti toprak ile Örtüp keçe ve iki kat yapılan sergi serilir ve ko­kusu duyulmazsa namaz caiz olur.

NÎMETÜL İSLÂM

ÎLGİLÎ FETVA

Namaz kılman mekân (seccade vesaire) tâhir olduğu halde hama­mın içinde namaz kılmak kerâhatsız caiz olur mu,...

ELCEVAP... Olur. ÎBNt NÜCEYM, 12

[151] Setruavret de namazın şart vğ farzlanndandır. Kur'an-ı Ke­rim bu hakikati meâlen şöyle beyan ediyor:   «Ey âdem oğulları, her mescid huzurunda (Her namaz ve tavaf yarımda)  Zînetmizi alın  (Av­ret yerlerinizi örtmek için elbiselerinizi giyin)» Enfal süresi, âyet: 31.

[152] Kudret ve imkân olduğu zaman namaz kılacak müslümanın Kıble tarafa dönmesi şafttır ve bu şart Kur'an-ı Kerimde meâlen şöyle zikrediliyor:  «Şimdi seni herhalde hoşmıd olacağın bir Kıbleye döndü­rüyoruz. Namazda yüzünü artık mescid'i haranı tarafına  (Kabe sem­tine) çevir» Bakara Sûresi, Âyet: 144.

ILGÎLt FETVA

Kıbleyi bilmede itimad edilmiyen kimselerin yaptıkları mihrap As-haP'ı Kiram ve tabiin (R.A.) Hazretlerinin o bilgide itimad edüen kim­selerin yaptıkları eski mihraplara yahut o eski mihrapların semtine (yönüne)  muvafık olmayınca o mihraplara itibar olunur mu?...

ELCEVAP... Olunmaz. BEHCE, 14

[153] Her amelin temeli başlanılması için evvelâ bir karar ve kasda bağlıdır. Binaenaleyh namazda müslümanın en başta gelen bir vazifesi olduğundan  namaza başlamadan  evvel  mutlaka  niyyet  etmesi  şrttn*. Rasûl'ü Ekrem Efendimiz  (S.A.V.)  «Ameller ancak niyetledir» mealin­deki meşhur sözü bu hakikati net olarak ifade etmektedir.  Kur'an-ı

Kerimde meâlen, «Halbuki onlar Allah'a (C.C.), onun dininde ilüâs (ve samimiyet) erbabı ve muvahhitler olarak, ibâdet etmelerinden, namazı dosdoğru kılmalarından, zekâtı vermelerinden başkasıyla emrolunma-mışlardı. En doğru dinde bu idi» Beyyine Sûresi: 5.

Namazda.niyyet, iftitâh tekbirinden evvel olması şarttır. Aksi tak­dirde namaz sahih olmaz.                                                        

İLGİLİ FETVA :

Zeyd, niyyet etmeden namaza başlayıp sonra niyyet etse caiz olur

mu?...

ELCEVAP... Başlamaya bitişik olmalı. FEYZİYE, 7"

[154] Erkek ve kadın avret yerlerini örtmek suretiyle namaz kılma­ya bütün imkânlarını sarfetmeleri şarttır. Erkeklere ipekli giymek ha­ram olduğu halde o elbiseden başka elbise bulamazsa onunla, ot örtüne­rek, çamurun içine oturup avret yerini örterek namaz ıkılmalıdır. Başka elbiseler varken ipekü elbise ile erkeğin namaz kılması kerahatı tahrime ile mekruhtur. Parmağında altın yüzükle namaz kılan erkeğin namazı da mekruhtur.

Giyilen elbisenin dar olup, avret azaları belli olmasa namaza mâni değildir. Fakat ince olur altı görünürse namaza mânidir. Yâni namaz caiz olmaz. Zamanımızın moda düşkünlerinin hayatı ve yaşayışı olduğu gibi İslâm'a zıd olduğu meydandadır.                       

Setrüavret, hem halikın hakkıdır ve hem mahlûkun hakkıdır. Bi­naenaleyh kendinden başka kinişe olmadığı halde olsa dahi yalnız başı­na yıkanmak, idrar ve büyük abdest yapmak gibi sahih garazlar olma­dıkça avret yerini örtmesi her müslümana vaciptir. Gecenin karanlığın­da dahi tek başına namazını kılan müslümanların avret yerlerini örtme­leri şarttır.

[155] Yukarıdaki sayılan azalar mey anında şimdi burada zamanımı­zın hastalıklarından ve büyük cinayetle ibâdet yapıyoruz diye kendile­rini aldatan kadınlardan bir misâlle anlatmak isterim.

Musannif merhum, metinde erkeklerin avret yerini İslâm'ın gerçek görüşünü izah etti. Binaenaleyh bir rivayette kadınların elleri, yüzleri; ve ayakları kapatılması farz olmayan azalar, vücudlarının diğer tarafı-* nın tamamı hattâ başından sallanan saçlarını dahi avret olarak vasıf­landırdı. Şu halde kadının topuğundan diz kapağına kadar olan yeri av­rettir ve bir âzadır. Bu azasının dörtte biri açık olarak namaza durur­sa şart yerine getirilmediğinden namazı namaz değildir. Hattâ namazın içinde avret yerinden o kadar yer açılır ve bir rükün edâ edecek kadar açık olursa namazı fasittir.

Bu Islâmî hükümler muvacehesinde zamanımızın birçok kadınları­nın namazları İslâm'ın şartlarına uymamaktadır. Ayrıca muhtelif avret! yerlerinin ağılan kısımları toplandığı zaman kapatılması farz olan aza­lardan birinin dörtte biri (4/1) kadar olursa namazı yine fasittir.        

[156] Zira her şey kudret nisbetindedir. Binaenaleyh necaseti gide­recek su ve emsali taharet yapılan şeyleri bulamaz ve namazını o necâ7 setle kılarsa, namazı kıldıktan sonra necaseti giderecek şeyi bulsa hatta

namaz vakti müsait olsa dahi iade etmez.                                            

İLGİLt FETVA :                                        

Zeyd, elbiselerinde namazın cevazına mâni necaset bulup ne vakit isabet ettiğini bilmezse, o elbiseleri giydiği vakitten itibaren kıldığı na­mazları iade lâzım olur mu?...                                                             

ELCEVAP... Olmaz.   İBNİ NÜCEYM, 11

[157] Zira zaruret zamanlarında dörtte biri temiz olan her şey kül kâim olur, binaenaleyh bu elbisenin her tarafı.temizmiş gibi

giyilerek namaz kılmak lâzımdır. Aksi takdirde namaz caiz olmaz.      

İLGİLİ FETVA :                                        

Şarap içmek, haram yemek ve bunun emsali masiyetleri işliyen kin> 'eniri şartları ve erkânlanyla edâ ettiği namaz ve diğer ibâdetler şer'aû olur mu ve o kimse ibâdetin sevabına nail olur mu?...                 

ELCEVAP... Olur.                                                                       

Bu suretle bu şekilde yapılan ibâdetler inçlellâh makbuldür, diye hükmolunur, mu,...

ELCEVAP... Muhtar olan hükmolunmaktadır. BEHCE, 13

Fakat işlediği haram ve günahların vebal ve cezası da büyüktür. Onların da vizrini çeker. Şer'î had ve cezaları ikinci cildde beyan edil­miştir.

[158] Zira oturarak kılmakta avret yerinin örtülmesi vardır, avret yerini örtmek, hem namazın hakkı ve hem insanların hakkı olduğu için vaciptir. Rükû ve secde ise ancak namazın hakkı olduğu için farz ol­muşlardır.

Çıplak namaz kılacak insanın oturarak kılma şekli ise şöyledir: Ayaklarını Kıble tarafa uzatır ve îmâ ile yani kafası ile namazı kılar. Şayet çıplak müslüman ot vesaire ile avret yerini örtebilecek şekilde bir şeyler bulabilirse örtmesi de vâcibtir.

Her ne suretle olursa olsun sağ olan ve kafasını kımıldatabilecek kadar sıhhat ve imkâna sahip olan her müslüman İslâm'ın beyan etti­ği bu imkânları düşünmeli ve Yüce Allah'a (C.C.) sonsuz şükür vazife­sini ifâ etmek için beş vakit namazını kılmalıdır.

Zira namazı terk etmek için hiç bir sebep yok, her türlü imkânlar beyan edilmiştir. Hz. Allah (C.C.) bu hükümler karşısında bütün im­kânlara sahip olduğu halde, Rahmana secde etmiyen, bir taraftan da müslümanlığı ile Övünenleri ıslâh etsin. Âmin.

[159] Yani, kıble tarafa dönmeye kadir olamayan âciz kimselerinkıblesi, kadir olduğu tarafdır. Bu acizlik ister hastalıktan, ister vasıta­dan inmeye kadir olamamadan ve ister yerin çamur oluşundan olsun hangi sebebden olursa olsun kıbleye dönmeye kadir olamayanın kıblesi kadir olduğu tarafdır. Daha geniş malûmat için ilerde «Nafileler babı» başlığı altmda arzedilmiştir.

[160] Kıble  tarafa  dönmeye   kudreti  olmadığından,   dört   cihetten hangi tarafa kudreti yeterse o tarafa döner, namazını kılar. Zaruretler :mkân ve kudret nisbetinde takdir olunur. Dolayısiyle böyle kimselerin Kıblesi kadir olduğu cihet demektir.

, Bu gibi hallerde, yolculuk ve emsali şeylerde de aynı şekilde kılı­nır. Hükmün böyle olmasını Kur'an-ı Kerimde Cenabı Hâk (C.C.) şöyle buyuruyor: «Onun için (Allah C.C. için) nereye (hangi semte) döner, yönelirseniz Allah'ın (C.C.) yüzü (Kıblesi) oradadır» Bakara Sûresi, Âyet: 115.

Âmâ bir kimse Kıble cihetten başka tarafa durarak bir rek'ât kıl­dıktan sonra biri gelip onu Kıbleye doğrultsa,  eğer namaza durduğu* vakit kıbleyi soracak kimseyi bulamadı ise namazı sahih ve eğer soracak kimse bulup da sormıyarak durmuş ise, namazı sahih değildir. NÎMETÜL İSLÂM

[161] Niyyet hakkında yukarıda bâzı hükümler beyan edildi ise de, burada birkaç hüküm hatırlamakta fayda mülâhaza olunmuştur.

Sahih olan niyyetin, mutlaka iftitâh tekbirine takdim edilmiş olma­sı lâzımdır ve niyyetle iftitâh tekbirinin arasında namaza munâfi bir âmel işlememek şarttır. Zira namazın içinde yemek, içmek ve dünya kelâmı gibi şeyler namazı fasit eder.

Aynı bu hareket niyyetten sonra yapılırsa, namazın niyyetinin sıh­hati bozulduğundan namaza girmiş olamıyor, dolayısiyle bu namaz bâ­tıl oluyor.

[162] Yani cemaat  namaza niyyet  ettiği  gibi,  ayrıca  bir  imama tâbi olmayı da niyyet eder.   Meselâ; Şu imama iktida ederek bugünün ikindi namazına niyyet ettim gibi.

[163] Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/96-101.

[164] Namazın sıfatı (keyfiyeti) demek; o namazın aslı, esası de­mektir. Yani namazın mahiyyetidir ki; bunlardan biri olmazsa namaz ol­maz demektir.

[165] Yukarıda namazın şartları bahsedildiği halde iftitâh tekbirini orada zikretmedi, burada zikretti. Sebebi, iftitâh tekbirinin şart olmasında ihtilâf avrdır. îmam'ı Âzam ve Ebû Yûsuf (R,A.) Hazretlerine göre iftitâh tekbiri namazın şartındandır. îmam'ı Muhammed'e göre ruknündendir. Fetvanın şeyhaynde olduğunu göstermek için burada (na­mazın rükünleri bahsinde) zikrettiği halde şarttır, hükmünü beyan et­miş oluyor. îftitâh tekbirinin ayakta bitmesi de şarttır. Eğer rükû da biterse namaza girmiş sayılmaz.                                                     

İLGİLİ FETVALAR :                               

İftitâh tekbiri namazın şartlarından mıdır, yoksa rükünlerinden midir?...

ELCEVAP.. Şartlarındandır. BEHCE, 14

Zeyd, farzlardan bir namazı cemaat ile edâ etmek için mescide var­dığında imam rukûde iken yetişip sonra namaza başladığında iftitâh tekbirini ayakta iken almayıp rükû halinde alsa, Zeyd'in namaza baş­laması sahih olur mu?...

ELCEVAP... Olmaz.   BEHCÂ, 17

Bu mesele çok mühimdir. Zira bâzı kimseler, iftitâh tekbirini rukû-da bitiriyorlar. Böyle olunca namaz sahih olmaz.

[166] Buradaki kıyamın (dikilmenin) farzhğı, farz namazlardadır. Yoksa nafile namazlarda oturarak kılmak caizdir, kıyamın farzhğını nâ-tık cümleden birinde meâlen şöyle bayan edilmiştir. «Allah'ın (C.C.) (dîva­nında) tam huşu ve tâ'atla duran.» Bakara Sûresi, Âyet: 238.

Dikilmeye kudreti olduğu halde farz namazlarım oturduğu yerden kılan kimsenin namazı sahih olmaz.

İLGİLİ FETVA :

Namazda kıyamın farz olduğu, farz namazlara mı mahsustur yok­sa nafile namazlarda da farz mıdır?...

ELCEVAP...  Farz namazlara mahsustur. BEHCE, 14

[167] Farz ve nafile namazlarda, namaz caiz olacak kadar en kolay olanını okumak farzdır. Zira Kz. Allah (C.C.) Kur'an-ı Kerimde meâlen şöyle buyuruyor: «Artık Kur'aıı'dan kolay geleni (ne ise onu) okuyun» MüzzemnüT Sûresi, Âyet: 20.

[168] Rükû ve secdenin namazın farzı olduğuna dâir pek çok âyet'i celiyle olamkla beraber, bir tanesinin meali şöyledir: «Ey iman edenler,, rükû edin, sücüd edin» Hacc Sûresi, Âyet: 77.

Rükû ve sücûdun tam olması için, vücudun rükû ve secdede idmî-nan halinde hareketten kesilip sakin durması lâzımdıbih diyecek kadar olsun. Zira tâ'dili erkândır. Tâ'dili erkân: tmam'ı Âzam ve Muhammed'e göre vâcib, fakat Ebû Yûsuf ve Şafiî Hazretleri­ne göre farzdır.

Secdenin sıhhati için şu şartlar mutlaka bulunmalıdır: Secde edi­len mahallin sert olması lâzımdır. Binaenaleyh alnını secdeye koyan kimsenin alnı karar etmiyecek şekilde yumuşak veya alından kayıp alnı karar ettirmiyecek meselâ; pamuk, kar, saman, pirinç, darı, buğday geçleri, kaba döşek, yorgan ve emsali gibi şeylere secde etmek caiz ol­maz. Rukû'un secdeden evvel olması, iki secde arasında kâ'deye ya otur­malı veya oturmaya yaklaşmalıdır, ikinci secdeyi yapmalıdır. Zira ikin­ci secde de birinci secde gibi bilicmâ farzdır.

[169] Namazın vâcibleri terk edilmekle namaz fasit olmaz, ancak bi­lerek terk edilirse kerâhatı tahrime işlenildiğinden günahkâr olunur ve hata'en terk edilirse sehvi secde lâzım olur.

[170] Fatihayı namazla terk edenin namazı fasit olmaz. Fakat yu-kardaki terk şekillerine göre günahkâr veya sehvî secde yapar. Hanefi mezhebinden başka diğer üç mezhebe göre fatihayı okumak farzdır.

[171] Buradaki kıraat farz olan kıraatin farz namazlarının evvelki iki rek'atmda okumaktır. Şafiî Hz.lerine göre, her rek'atmda okumak farzdır. Mâliki Hazretlerine göre ise, dört rek'athnm üçünde, üç rek'at-linın ikisinde farzdır.

[172] Namazın vâciblerinden bâzıları da şunlardır:  îftitâh tekbirin­de tekbir (Allahû Ekber) lafzını söylemek, fatihayı zammı süreden ev­vel okumak, Fatihayı Zammı süreyi okumadan evvel tekrar etmeyi ter-ketmek, her farz ve vacibi mahallinde  yapmak,  muktedinin   (îmama. uyanm)  susması ve imama her hâlinde tâbi olup, muhalefet etmemesi de vâciblerdendir.

[173] Namazın sünnetlerinin terkedilmesinden dolayı namaz  fasit olmaz, sehvi secdede icabetmez.  Sünneti istihfaf, etmeden bilerek ter-kederse kötülük işlemiş olur. Namazın sevabında biraz noksanlık olur, dolayısiyle kerâhatı tenzîhiye işlemiş olur.

[174] Peygamber   (S.A.V.)   Efendimiz:   «Yedi kemik üzerine secde etmemle emrolundum»  mealindeki mübarek  sözünü'buyurarak,  elleri, dizleri, ayakları ve alnmi secdeye koyması hususunu beyan etmişlerdir. Ayakların secdede yere konmasının farzlığı hususunda fukahâ arasın­da muhtelif görüşler varsa da asah olan ayaklarında, alnın secdede ye­re konmasının farzlığı gibi farz olduğu, dolayısiyle secdede iken ayak­larını kaldıranın namazı fasit olur. Secdede erkeklerin ayaklarını par­makları üzerine dikerek Kıbleye teveccüh ettirmeleri de sünnettir. Ka­dınlar ise erkeklerin muhalifini yapmaları sünnettir.                   

İLGİLİ FETVA :                                

Kadınlar secde hâlinde iken  ayaklarının parmaklarını  dikmek lâ­zım mıdır?...

ELCEVAP...  Dikmemek gerekir. BEHCE, 14

[175] Namazın sünnetlerinden bâzıları da şunlardır: İntikâl tekbir­lerini getirmek, Semiaîlâhülimen hamiden, demek, Rabbena lekelhamd demek, selâm vermek için yüzü sağa sola çevirmek, her iki tarafa se­lâmın tamamını vermek, imam her iki tarafına selâm verirken kendisi­ne uyan cemaata niyet etmek, cemaatın ise selâm verirken cemaatlarla . beraber imama niyet etmek ve hem imam, hem cemaat selâm verirken sağında solunda mü'min cinnîlere ve meleklere niyet etmeleri sünnettir. Bu selâmda niyet sünnetini işlemek pek nâdir, hattâ fukahâ, insanlar bu sünnetten gafildirler derken, bilhassa niyetin sünnet olduğunu bilen ulemâlar gaflet etmektedir, sözlerini hatırlatırlar.

[176] Mendübün tarifi: Taharet bahsinde geçmiştir. Fakat burada birkaç hüküm hatırlatmakta fayda mülâhaza olunmuştur.

Mendübün terkinden dolayı ne kötülük ve ne de ikâb vardır, birisi de yoktur, aynen zevâid sünnetlerin terki gibidir. Ancak mendübü işle­mek afdaldır.

[177] Ağız kapatmak dudaklarını dişiyle ısırmakla olur. Bu müm­kün iken ağzına el veyahut yenini tutmak mekruhtur. Esnemek insana, tenbellik neticesi ve şeytandan olduğu için imkân dâhilinde kaçınmalı.

[178] Zira öksürüğü defetmeye çalızmaşsa keyfî öksürme hâli ola­bilir. Eğer Özürsüz olarak Öksürürse, namazın fesatları bahsinde gele­ceği üzere namaz fasit olur.

[179] Fakat cemaat safları  düzeltip ve  doldurmamışlarsa,   Şir'atül îslâmın cemaatla namaz kılmanın fazileti bahsi ile Mişkatülmesâbîhinde aynı bahsinde beyan olunduğu üzere imam efendi cemaatın saflarını dü­zelttirip ondan sonra namaza başlaması güzeldir.

Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/102-106.

[180] Musannif merhum, metinde tekbir lafzının nasıl alınması ge­rektiğini beyan- etmiştir. Şayet metinde denildiği gibi tekbir alınmazsa namaz ne olur? Sorusunu şöyle izah Eğer Allah lafznnn hemzesini meselâ: (ALLAH) şeklinde uzatarak derse, Allah'ın varlığı hususunda bir istifham, dolayısıyle inkâr manâr sı hâsıl olduğundan iftitâh tekbirinde olursa namaza başlamış olmaz. Eğer namazın içindeki intikâl tekbirlerinde olursa namaz fasit olur. Hattâ hemzenin uzatılmasından, Allah'ı inkâr anlamı meydana geldi­ğini bildiği halde uzatır ve söylerse, küfür hükmü, fıkıh kitaplarımızın, ekserisinde zikredilmiştir. Lafza'î Celâlin ortasında med yapmak ise, meddi tabiyi fahiş şekilde uzatmadıkça iyidir. (Ekber) lafzının bâ'sı uza­tılırsa, yine manâda fahiş bozukluk olduğundan ve şeytan ismi oldu­ğunu ifâde ettiğinden iftitâh tekbirinde söylendiğinde namaza girilmiş olmaz, şayet namazın içinde olursa namaz fâsid olur.

[181] Zira vücûdunu setretmekte daha güzel ve daha uyvundur.

[182] İmameynin  îmam'ı   Âzam'a   muhalefetlerinin   sebebi   şudur: Eğer cemaat imamla beraber iftitâh tekbirini    alırlarsa,    belki tekbiri İmam'dan  evvel  demeleri  olabilir.  Binaenaleyh imamdan evvel  tekbiri alan kimsenin namazı fasit olur. Bu fesada gitmeden kaçınmak gerekir ki, o da imam tekbirden fariğ olduktan sonra demek daha iyidir, diyor­lar. Fakat îmam'ı Âzam, İmam'ı iftitâh tekbirini bitirmeden cemaatın iştirak ederek imamdan sonra bitirmesi lâzımdır, afdâl olanı da budur, diyor. Musannif merhumda îmam'ı Âzam'ın görüşünün daha müftâbih olduğunu anlatmak için onun görüşünü takdim etmiştir.

[183] Musannif merhumun, metnine dikkat etmek gerekir. Arapça-dan âciz olan kimselerin fârisi veya başka yabancı dil ile tekbir ve kı­raatin cevazı beyan ediliyor. Binaenaleyh îslâm beldesinde bilenler için­de ve bilmiyenlerin öğrenme imkânı mevcut iken hattâ diğer yabancı dilleri öğrenenler Kur'an dilini bilemediğinden dinini iyi bilmesi ve ken­di dili ile söyleyip okumasının lüzumundan bahsediyor. Evet böyle diyen­lere uzun cevap vermeye kalkışmak mevzu dışına çıkıp pek çok uzayacağından, burada şu mealdeki âyet'i celîleyi hatırlatmakla iktifa ede­ceğiz :

«Eğer biz onu yabancı (düden) bir Kur'an yapsaydık muhakkak ki, âyetleri açıklanmalı değil miydi, (bize açıkça bildir ilip anlatılmalı değil miydi?). Araba mensüb (bir muhataba) arabça olmayan (bir Kur'an) mı, diyeceklerdi, (onlara) söyle: O (Kur'an) îman edenler için (Mahz'ı) hidâyet ve şifadır. îman etmiyenlerin ise, kulaklarında bir ağırlık var­dır. (Onlar Kur'an-ı duymazlar.) O (Kur'an) bunlara karşı bir kötülük­tür. (Sanki) onlar uzak bîr yerden çağrılvyorlardır.» Fussılet Sûresi, Âyet: 44.

îşte bu âyet'i celîlenin ihtiva ettiği hakıykatı iyi düşünür ve değer­lendirirsek, gerçek insan ve îman sahipleri nasıl konuşur ve hareket] eder olabileceklerini idrak ederiz.

[184] Zira elleri göbeğin altına koymak tevazu ve inkiyattır. Böyle tevazu ve inkiyadın Allahu Tealâ'yı anmak sünnet olan kıyamlarda ol­ması matluptur.

Şemsül, eimmei Hulvâni demiştir ki: Her bir kıyam (dikilmek) ki onda sünnet olan zikir yoktur, o kıyamda elleri yanlara aslivermek sün­nettir, yine her bir kıyam ki onda sünnet olan zikir vardır, o kıyamda elleri göbeği altına koyarak bağlamak sünnettir. Bu hükmü pek çok fukahâ zikrederek İmam'ı Âzam ve İmam'ı Ebû Yûsuf {R.A.) hazretle­rinin görüşlerini izah etmişlerdir. Metinde geçtiği üzere Kunud duası ve Cenaze Namazının duası'nı ayakta okumak sünnet olduğundan elleri bağlamakta sünnettir. Binaenaleyh şimdi bulunduğumuz asırda bâzı ha­reketler ânında böyle olması gerekmiş gibi elleri

Mevlitlerde ayağa kalkıldığı zaman elleri bağlıyorlar ve bâzı kimselerde bağlatmaya kalkıyor. Bu insanlar bilmezler mi ki, Mevlidi Nebevi Hic-retden asırlarca sonra yazılmıştır. Şu halde Rasûl'ü Ekrem'den (S.A.V.) senelerce sonra meydana gelen sünnet olabilir mi? Elbette olmaz, öyle ise Mevlidi ayakta okumak sünnet olmadığına göre elleri bağlamayıp yanlara salıvermek sünnettir. Bu izah Şeyhayne göredir, imam'ı Mu-hammed'e göre ise,ayakta kıraat okumak meşru ve lâzım olan her kıyam­da eller bağlanır, diyerek, kunud ve cenaze namazında dahi ellerini yanları-' na salıverir. Mevlidi Nebevi hakkında gereken izahat, (İslâm'a sokulan BÎDAT VE HURAFELER)  adlı eserimizde verilmiştir.

[185] Zira sünnettir. Fakat her rekat'ın başında fatihadan evvel oku­mak sünnettir.

îmam'ı Muhammed'e göre ise, gizli okunarak kılman namazlarda Fatiha ile sûre arasında besmele okunur.

İLGİLİ      FETVALAR    :

Zeyd, başlamış olduğu namazın her rek'atının evvelinde kıraat et­meden evvel besmele okur mu?... ELCEVAP... Okur.

Bu surette Fâtiha'i Şerifeye zammettiği sûre evvelinde Besmelei Şe-rifeyi iade eder mi?...

ELCEVAP... Etmez.  NETİCE, 10

Bütün farz namazlarında, sünneti müekkede ve gayri müekkede ve nafilelerin her rek'atında Fatiha-i Şerife'yi okumazdan evvel besmele (okumak)  lâzım mıdır?

ELCEVAP...  Lâzımdır.  ABDURRAHİM,  6

[186] Zira âmin demek' sünnettir. Âmin diyenlerin nail oldukları de­receyi ve durumlarını Rasûl'ü Ekrem (S.A.V.) Efendimiz meâlen şöyle beyan etmişlerdir: «îmam âmin dediği'vakit siz de âmin deyiniz. Zira bir kimsenin âmini meleklerin âminine muvafakat ederse, geçmiş günah­ları afv ve mağfiret olunur.»

[187] Yani Rukû'da metindeki teşbihi üç defa söylemek sünnetin en azıdır. Dilerse namaz kılan kimse beş defa, yedi ve dokuz defa diyebi­lir. Fakat îmam olan kimse cemaatına yorgunluk ve ağırlık vermiyecek şekilde riâyet etmesi lâzımdır. Eğer üç beş defadan fazla söylediği za­man cemaatta yorgunluk hali görülecek şekilde işçi, harmancı ve emsali gibi yorucu işlerde çalışan kimselerse ki, şimdiki insanların ekserisi böy­ledir; bu takdirde imam teşbihin en ednasını söylemekle iktifa eder.

[188] Sarığın çevresine secde yapıldığı zaman yerin sertliğini bulur ve kabalık teşkil etmezse kerâhatla beraber caizdir. Bu cevaz İmam'ı Âzam'a göredir. Şafi'î Hazretlerine göre sangın sarılı çevresine secde etmek kat'i surette caiz değildir. İmamlar arasındaki ihtilâf alm yere konduğu zaman eyerin sertliği buhınursadır. Eğer secdede alm, yerin sertliğini bulamazsa bilicma sarığın sargılarına secde etmek caiz değil­dir. Zira secde alın üzerine olması lâzım iken kafa üzerine ve sarık üze­rine yapılmış oluyor.

İLGİLİ FETVA

Naamz kılan Zeyd, secde ederken sinini asla yere koymayıp başın­da olan sarığı alnma bitişik değil iken sangı ile özürsüz burnu üzerine secde etse caiz olur mu?...

ELCEVAP...   Olmaz. BEHCE,  15

[189] Yukarıda namazın sıfatlan bahsinde  îzâh  edildiği  gibi  kaba . minder, fazla miktarda serilmiş seccadelerin üstüste yığılması veya al­tına post tülüler serilip üstüne de seccadeler serilmek suretiyle kabar­ması ve buğday çeci gibi alnı koyunca dağılan veya yaylanan  şeyler üzerine secde etmek asla caiz değildir. Zira secde edilen şeyin ve yerin sert   olması  secdenin  sıhhatinin   şartındandır.  Binaenaleyh   şart  olma­yınca meşrut da olmaz.

[190] Metin  Şârihi  Dâmâd,  bu  harflerin  her  biri birer  kelimenin rumuzu olduğunu beyan babında' su mealdeki Hadis'i Şerifi nakletmek- tedir.

«Eller sekiz yerden başka yerde kaldırılmaz. (O sekiz yer) nama­zın îftitâh tekbiri, kunud duası tekbiri, bayram tekbirleri, Hacerül Es-ved'in istilâmı, Safa-mervenin (tepeleri), iki vakfe yerleri ve iki cemre (taş)  atımı yerlerinde eller kalkar.»

Metindeki harfleri ve naklettiğimiz Hadis'i Şerifi karşılaştırır şe­kilde izahı: (Fak'as, sam'ac)daki F, iftitâh tekbiri, K, Kunud Duası, aym, lydeyn {iki bayram), S, îstilânıı Haceri Esvet, Sad, Safa, Mim, Merve, İkinci ayın, Arafat, Cim, iki cemre (Taş atma) anlamlarını ifa­de eder.

[191] Yani;  Ettehiyâtüllillâhi Vessalelvâtü Vettayibâtü,  ilâ âhirini. Bunu sonuna kadar okur demektir.

Sarihler bu tehiyyenin vârid oluş şeklini izah etmişlerdir. Arzu edenler bu ibarenin bulunduğu yere müracaat ederler.

[192] Dört rek'.atlı farzların son iki rek'atında fatiha okumak af-dal olmakla beraber teşbih,  tehlil ve hattâ. susar denilmektedir.  Dik­kat edilirse farz, vâcib ve sünnet olarak bir vazife haddi (Kıraat mik­tarı) beyan edilmiştir. Binaenaleyh Fatihadan fazla veya noksan okur­sa namaza bir helâl gelmez, hattâ sehvi secde bile gerekmez. Sahih olan hüküm metindeki hükümdür.

[193] Kur'âıu Kerimdeki dualardan bazıları şunlardır: «Rabbenağfirlene veli ihvânina ilâ ahirî,  Rabbena Zalemnâ enfüsenâ ilâ ahiri, Rabbena inneke men tüdhilinnâre ilâ âhiri ve Rabbiğ-firli velivâlideyye velimen dehale beytiye Velil Mü'miniyne Vel Mü'mi-nât ilâ âhiri gibi» âyetler okumak daha afdaldır.

[194] Namazın sonunda selâm verirken imam, cemaat ve münferi­din niyetlerinin sünnet olduğu ve riâyet edilip edilmdeiği, namazın sün­netleri bahsinde fukahânm  tenbihatiyle  beraber  zikredilmiştir.  Tekrar müracaat edip okumak faydalı olur. Zira arapçada bir söz vardır.  (Te-kerrere Takarrara = Tekrar edildi. Karar kıldı)   Tekrar   tekrar oku­nan, söylenen şeyler zihinde karar eder. Zihinde karar eden aynı za­manda yazılırsa daha âlâ olur.

Bu bahsin son cümleleri calibi dikkattir. Zira selâm verirken imam cemaata, meleklere ve mümin cinnîlere ve cemaat imama selâmet, rah­met ve mağfiret dileyerek selâm verecek ve cemaatlarda birbirleri ile beraber meleklere ve mümin cinnîlere aynı iyiliği temenni ederek selâm verecekler. Hakikat böyle iken gaflet ve hatta buğuzlar görülmektedir. Artık imamla cemaat arasındaki hoşnutsuzluk namazı kerâhat ederek se­vabını noks anlaştırır. Mevlâmız uyarsın.

[195] Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/109-116.

[196] Cehrî olan farz namazları, vaktinde edâ edildiği zaman tek başına namaz kılanın muhayyerliği kaydından şu hüküm izah edilmiş oluyor: Cehrî namazlar kazaya kalır ve yalnız başına kaza edilirse ses­siz okumak vâcibdir.

Hidâye sahibi diyor ki; bir kimseyi yatsı namazı bıraksa, güneş. doğduktan sonra o namazı kılsa, eğer aynı namaza kaza edene imam olursa sesli okur. Eğer yalnız kılarsa gizli okur ve muhayj^er değildir. Sahih olan da budur. Zira sesli okumak metinde geçtiği üzere cemaat­la kılındığında cehrî namazlarda imamın sesli okuması vüciptir. Yalnız basma kılan kimse ise, sesli ile sessiz okumak arasında muhayyerdir.

DAMAD, 103

Eğer namaz kılan kimse imam ise, cehrî namazlarda edasında, ka­zasında velevki gündüz olsun sesli okuması ve gizli namazların edası ve kazası velevki gece olsun gizli okuması vâcibdir.

[197] Metinde geçen gizli ve aşikâr okuma derecesinden daha aşağı okursa hiç bir hüküm taalluk etmez. Meselâ: Bir kimse harfleri ağzın­da tashih edecek kadar söylese, fakat kendisi işitmese talâk vâki olmaz ve eğer sesli olarak talâk verir aynı zamanda kendisi işitmiyecek kadar sessizlikle inşallah derse, talâk vâki olur. Fakat kendisi, işitecek kadar inşallah derse talâk vâki olmaz.

İbnî Âbidin; sesli, birinci saf da bulunanların hepsine işittirmektir, diye tarif etmiştir.

îmam olan Zeyd, öğle namazında kıraat ettiğinde cemaattan Zeyde yakın olan bir iki adam Zeydin kıraatini işitseler cehr (sesli) okumuş­tan sayılır mı?

ELCEVAP... Sayılmaz  (birinci safın işitmesi lâzımdır.)

ABDURRAHİM, c. 1, 11

Sesli ve sessiz okumada esas şudur ki; RasüFü Ekrem Efendimiz (S.A.V.) hazretleri bidayette her namazda Kur'anı Kerimi sesli okur­lardı. Müşriklerin şair ve rezilleri seslerini yükselterek, kötü sözlerle mu­kabele ederek eza ve Kur'anı Kerimi inzal eden ve edilene ızdırap ver­meleriyle; «Namazlarının ne hepsinde sesli ve ne hepsinde gizli kıraat etmeyip (Gece namazlarında sesli, gündüz namazlarında gizli okumak yoluyla) sesli ve sessiz beyninde bir yol ara» mealindeki âyet'i kerime nazil oldu. Bunun üzerine Peygamber (S.A.V.) efendimiz hazretleri öğ­le ve ikindi namazlarında bu vakitler müşrikler ezaya hazır bulunduk­ları için kıraati gizli, akşam namazı vakti onlar yemekle meşgul olduk­ları, yatsı ve sabah vakitlerinde uykuda bulundukları için bu namazlar­da Kıraati sesli okudular. Cuma ve Bayram namazlarını Medine'i Mü-nevverede kıldıkları ve kâfirlerin ise orada kuvvetleri olmadığı için on­larda da sesli kıraat ettiler. NÎMETÜLİSLÂM

[198] Namazda Kıraatin farz, vâcib ve sünnet miktarları olduğuna göre, namazda Kıraatin farz miktarı kadar ezberlemek farz, vâcibolan Fatiha ve zammı sûreyi ezberlemek vâcib ve sünnet miktarındaki kı­raati ezberlemekte sünnettir. Kur'anı Kerim'in tamamını ezberlemek ise farzı kifâyedir. Namazda farz olan kıraat terkedilirse namaz fasit­tir. Vâcibolan kıraat terkedilirse Kerâhat'i tahrimiye üe mekruhtur. Sünnet olan Kıraat ise zaruret olmadıkça terk edilmez, şayet zaruret-siz terkedilirse kerâhat'i tenzihiye ile mekruhtur.

Zeyd, sokakda herkes işi ile meşgul iken çocuğa tâlim için cehr ile (açıktan)  Kur'anı azimüşşam okuması caiz olur mu?

ELCEVAP...  Olmaz. ABDURRAHİM, 11

[199] Zaruret zamanlarındaki hâlin iktizası ise, sûreye ve fatihanın tamamına da mahsus değildir. Zaruretin derecesine göre fatiha ve sû­reye bedel olarak yalnız bir âyet bile okunabilir. Imam'ı Ebû Yûsuf; Imam'ı Âzam   (R.A.)   Hazretlerine bir. gün sabah namazında imamlık edip vakit dar olduğu için her rek'atta fatiha sûresinden yalnız bir âyet okumuş, namaz tamam  olduğunda Imam'ı Âzam  Hazretleri;   Yâkubu-muz fakih  olmuş,  demişler. TAHTÂVİ

YÂKUB :   Imam'ı Ebû Yûsuf'un ismidir.

[200] Namazda daima belli bir sûre »ve âyeti okuyarak sanki başka sûre ve âyetleri okumak caiz değilmiş anlamını ifade ettirmek veya böy­le zannederek daiam aynı âyet ve sûreleri okumak doğru değildir ve kerahattır. Böyle bir zan olmaması için bazı vakitlerde değiştirilmeli­dir. Meselâ: akşam namazında daima kevser ve ihlâs sûrelerini okumak doğru değildir. Bazı değiştirerek okumakta ise, beis yoktur.

[201] Yâni uzakta olan ve yakında olan kimselerin her ikisine de hut­beyi dinlemek vâcibtir.         '

Hutbe iki rek'at öğle namazının makamına kâim olduğu için, Öğle namazında imam'a uyan cemaatın susmasının farziyeti gibi burada da susmak farzdır. FERÂİD

Bu hususa riâyet etmemenin kötülükleri (îslâma Sokulan BID'AT ve HURAFELER)  adlı eserimizde beyan edilmiştir.

[202] Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/117-120.

[203] Farz namazlarını. cemaatla kılmak erkekler için vâcib   kuvve­tinde Sünneti Müekkededir. Bu izah Hanefi mezhebi görüşüdür.

Şâfi'î Hazretlerine göre, cemaata gitmek ve cemaatla namaz kıl­mak bir rivayette farzı kifâye, diğer rivayette farzı ayındır. İmam'ı Mâ­lik ve Ahmet Bin Hambel'e göre farzı aymdır.

Cevherede şöyle naklediliyor: Bir kimse evinde ailesi veya evlâdı ile cemaat olur namazı kılarsa, cemaat faziletini elde eder.

Cemaatla namaz kılmanın fazileti hakkında pek çok hadis'i Nebe­viler vârid olmuştur. Bu cümleden Rasül'ü Ekrem (S.A.V.) Efendimiz meâlen şöyle buyuruyor: «Cemaatın namazı sizin birinizin yalnızca kıl­dığı namazdan yirmi beş cüz, diğer rivayette yirmi beş derece efdal-dır, diğer bir rivayette; erkeğin cemaatla kıldığı namaz hanesinde ve dükkânında kıldığı namaz Üzerine yirmi yedi derece ziyade olur.» bu-yurulmuştur. Yani cemaatla kılman bir rek'at yalnız kılman yirmi beş veya yirmi yedi rek'attan afdaldır.

Bu afdaliyet mescidi haram, mescidi nebevi ve mescidi Aksa'dan başkaîarındadır. Zira bunlardaki fazilet binlerce  cemaat faziletidir.

Bir şehir veya köy halkı cemaatı özürsüz terkederse, emrolunur-lar. Kabul ve imtisal ederlerse ne âlâ, kabul etmedikleri takdirde mu-katele olunurlar. Zira cemaat İslâm şiarındandır, bu dini Mübî'nin hâs­salar mdandır.   DÜKER VE NÎMETÜLİSLÂM

İLGİLİ FETVA

Bir köyün imamı olmasa ve halkı ezan ve cemaat ile namaz kılmayı Kerk etseler, o halk imam tutmalarına ve cemaata devam etmelerine Bebrolunurlar mı?...

ELCEVAP... Olunurlar, çekinirlerde katilleri meşru'dur. BEHCE, 17

[204] Bir cami ve mescidin devamlı ve belli imamı varsa, onun vazi­feyi îfa etmesi lâzımdır. Velevki kendisinden daha iyi bilen bulunsun. Fakat belli imam olmadığı zaman içlerinden en iyi bilenini geçirmeleri lâzımdır.

İLGİLİ FETVA

İmamlığa tâyin edilmiş kimse bulunmıyan mescidin adamlarından Zeyd sünneti (Namazın ahkâmını, sıhhatini ve fesadını) iyi bilse. Amir­de kıraati iyi okusa, imamlığa Zeyd ve Amirden hangisi evlâdır?...

ELCEVAP... Zeyd evlâdır. BEHCE, 15

Ulemâdan olup özrü olmayan saiih Zeyd, hazır iken câhil Amrin imamlığı caiz olur mu?

ELCEVAP... Evlâ olan  (sâlih)  Zeydin imamlığıdır.

ABDURRAHİM,   8

[205] Kör olan insan necasetten kaçınamaz ve kıbleyi kendisi bula­maz. İşte bunun gibi özürlerden dolayı Âmâdan daha evlâsı var iken onun imamlığı kerâhattır. Fakat ondan daha evlâsı olmadığı zaman ke-râhatlık yoktur. Zira Rasûl'ü Ekrem efendimiz (S.A.V.) Tebük seferine çıktıkları zaman müezzinlerinden â'mâ olan îbni Ümmü mektûmu vekil olarak bırakmışlardır.

İLGİLİ FETVA

Â'mâ olan Zeyd, bir karyede vâki olan mescidi şerifte berât ile imam olup, farz olan namazlarda imamlık edip halk Zeyd'e iktidâ et­se, Zeyd o karyede (köyde) diğer ahaliden daha bilgili olup, Zeyd'den afdal kimse de olmasa, Zeyd'in imamlığında yahut Zeyd'e iktidâda ke-râhat var mıdır?...

ELCEVAP... Yoktur, ahâlinin afdalı olursa, ona iktidâ diğerlerine iktidâdan afdaldır.

Bu surette kârye'i mezkûre ahalisinden bazı kimseler Zeyd (İmam) â'mâ olmakla iktidâ mekruhtur diye imamlıktan ihraca kadir olurlar mı?...

ELCEVAP...  Olmazlar,  BEHCE,  15

Â'mâ olan Zeyd'in imamlığı caiz olur mu?...

ELCEVAP... Olur. Fakat ondan evlâ olan olursa ona iktidâ etmek mekruhtur.    ALİ EFENDİ, 5

Bir eli olan Zeyd'in  (Çolağın), imamlığı mekruh olur mu?...

ELCEVAP... Olur.  NETİCE, 11

Sıhhatli adamlara namazda imamlığın şartlarını cami  olub  zekeri gayet küçük olan Zeyd'in imamlnğ caiz olur mu? .     ELCEVAP...  Olur. NETİCE,  9

Sağırm imamlığı caiz olur mu?... 

ELCEVAP... Olur.                                          

Bu surette bir mescidi Şerifin, imamı olan Zeyd'e hastalık sebebiy­le sağırlık arız olsa, cemaatı mücerred sağırlık arız olmakla Zeyd'i imam­lıktan azlettirmeye kadir olurlar mı?...

ELCEVAP... Olmazlar.  BEHCE, 15

[206] Yani âsi ve günahkâr müslümanm imamlığı mekruhtur, fakat o fâsık kimse cemaatın en bilgilisi ise,  onun imamlığı kerâhat olmaz.

Aslında -Fasılan imamlığı kerâhatla caizdir. Olmaz denemez, ancak fışkı küfre varırsa olmaz. Haramları ve Günahı Kebîreleri işleyen insanlara fâsık denir. Meselâ kumar oynayan, şarab içen, hırsızlık eden, faiz yi­yen, yalan söyleyen ve buna benzer yasakları irtikâp edenler fasıktırlar.

İLGİLİ FETVA

Bir mescidde imam olan Zeyd, yalan şehadeti ile mâruf olmakla cemaatı Zeyd'e iktidadan istikrahlarını hâkime duyurduklarından hâ­kim Zeyd'i azledip yerine bir mütedeyyin kimseyi imam dikmeğe kadir olur mu?...

ELCEVAP...   Olur. FEYZİYE,  11

Bir Mescid'i Şerifin imamı olan Zeyd, âlim, sâlih ve imamlığa en üstün ve lâyık olup, iktidayı münâfi bir kötü hali yok iken cemaattan birkaç câhil kimseler mücerret sen ölü yıkayorsun (veya ölü yıkamı­yorsun) seni istemeyiz diye haksız olarak Zeyd'i azlettirmeye kadir olurlar mı?...

ELCEVAP./. Olmazlar.  FEYZİYE, 11

Hafızı Kur'an olup baliğ ve sâlihliği olan emret (sakalsız, sâde de­risi olan)  Zeyd'in imamlığı caiz olur mu?...

ELCEVAP... Olur. ABDURRAHİM, c. 1, 8

Bir Mescid'i Şerifin imamı olan Zeyd, âlim, sâlih ve imamlığa en Zeyd'i azledip yerine bir mütedeyyin kimseyi imam dikmeye kadir olur mu?...

ELCEVAP... Olur.  ALİ EFENDİ, 1

[207] İmamın cemaatı tenfir ettirecek  şekilde  kıraati uzatarak na­mazı uzatması kerâhati tahrime ile mckruhdur. imama yakışan sünnet miktarını  okumaktır  ve   cemaatin   azalmasını   değil  çoğalmasını   temin etmekdir.                                                                                   

Hz. Muaz (R.A.)'m ashaba, Sûre'i Bakara veyahut Nisa sûresi'ile namaz kıldırdıkları Hz. Peygamberimiz (S.A.V.)'e duyuruluyor. Bunun üzerine üç defa: «Ya Muaz sen fitnecininsin? Namazı sebbi hisme Rab-bikerâlâ, Veşşemsi ve Zuhâhe süreleriyle kıldırmak değil miydin? ^ira senin arkanda ihtiyar, zayıf ve ihtiyaç sahibi kimselerde kılar» Mealin­deki tenbihatını buyuruyorlar.   BUHÂBİ

[208] Bid'âd sahibi olan kimsenin inancı ve ameli küfre varmazsa, İmamlığı kerâhatla beraber caizdir. Fakat Ru'yetullah'ı, Şefaati Ra-sûl'ü, Kirâmen kâtibin meleklerini ve emsali hükümleri inkâr eden, Hz. Ayşe (R.A.) nin inada bulunduğunu ve hattâ bâzı fakihler Hz. Ebû Bekir'in (R.A.) Hilâfetim inkâr edenin inancı küfre vardığından arka­sında namaz olmaz demişlerdir. Zira kâfirin arkasında namaz olmaz. Bid'atm çeşitlerini ve geniş izahatını (İSLÂM'A SOKULAN BİD'AT ve HURAFELER) adlı eserimizde beyan ettiğimizden erbab'ı istek oraya müracaat etmelidir.

Bir de Bid'at sahibi ve fâsık gibi imamlıkları kerâhat olan kimse­lerin, arkalarında namaz kılmanın cevazı ve lüzumu hakkında meâlen su hadis'i Şerifi unutmamalıdır:  «Her iyi ve kötünün arkasında namaz

kılın, her iyi ve kötü üzerine (Cenaze) namazını kılın ve her iyi ve kötüy­le beraber cihâd yapın.»

[209] Kadınların evlerinde kıldıkları namaz cami ve mescidlerde kıl­malarından daha sevaptır.  Bilhassa genç  kadınların hattâ zamanımız­da ihtiyar kadınların evlerinde namaz kılmaları lâzımdır. Metinde geç­tiği gibi genç kadınlara hiçbir vakit müsaade edilmemiş ve cemaata çık­maları ittifakla yasaklanmıştır.                                                 

İLGİLİ FETVA

Kadınlar taifesinin beş vakıtta camiye gidip cemaata hazır olma­larında kerâhat var mıdır?...

ELCEAVP... Zamanımızda vardır.  FEYZİYE, 9

I Bir camii şerife bitişik olan odanın camiye açılır penceresi olup o pencerenin kapakları kapandıktan sonra kadınlar taifesi gelip o odadan camide erkekler ve kadınlara imamlığa niyyet eden imama uysa, imamın sesi işitilip hâlinde şüphe olmayınca   (kadınların)   uymaları sahih olur

ELCEVAP... Olur. ABDURRAHİM, C. 1, 7

[210] Tek cemaatı imam sağ tarafına değil sol tarafına veya arkası­na durdurursa, kerâhattır. Bir erkek bir de kadın cemaat olursa, erkeği Sağ tarafına topuğunu geçirtmemek şartiyle durdurur, kadını da arka­sına durdurur.

İLGİLİ FETVA

Hind (kadın), zevci (kocası) Zeyd'e iktida ettiğinde ayağı Zeyd'in ayağının arkasında olup, lâkin Hind uzun olmakla secdede hindin başı Zeyd'in başından ileri vâki olsa, hind'in namazı caiz olur mu?...

ELCEVAP...   Olur. FEYZİYE, 7

[211] Metinde geçen kadınla erkeğin bir namazda hizaya gelmeleriy­le erkeğin veya kadının namazı fâsid olup sahih olmaması babında şısn-ları bilmek gerekir :

a)   Namaz kılan kimselerin mükellef olmaları şarttır.

b)  Aralarında hiza meydana gelen erkek ve kadm her iki  şahsın ikisi de namazda bulunmak şarttır.

c)   Bulundukları namaz rukûlu, secdeli mutiâk namaz olmak şarttır.

d)  Bulundukları namazın İftitâh tekbiri ve edası  aralarında müş­terek olmak şarttır.

e)   Her ikisi aralarında perde bulunmayan bir mekânda bulunma­ları şarttır.

f)   İmam namaza başlarken kadınlara  da imamlığa niyyet  etmesi şarttır.

g)  Kadın ve erkek olanların yönlerinin de bir olması şarttır.

h) Namaz kılan erkeğin bâliğa veya şehvet sahibi kadına geri dur­ması için işaret etmiş olması şarttır.

ı)  Hizada durmaları bir rukûnda olması şarttır.

Bu sayılan şartların geniş izahını öğrenmek istiyenler, Merâkıl Fe­lah ve tahtâvinin namazı bozanlar bahsine, Nimetül İslâmm aynı bahsi-, ne baksınlar.

[212] Erkek ve kadınların namazlarda küçük çocuğa iktida etmele­ri  (uymaları)  caiz oiur mu?...

ELCEVAP... Olmaz. NETİCE, 11

[213] özürsüz adamın özürlüye iktidâsı sahih olmayacağı aşikârdır: Sağlam ve sahih olanın mazur olana uyması fasit midir?...

ELCEVAP... Fasittir. ABDUERAHİM, 8

İLGİLİ FETVA

Selisü Bevle (Dâima idrarı akmaya)  müptelâ olup, özür sahibi olan Zeyd'e özür sahibi olmıyan kimselerin iktida etmeleri caiz olur mu?... ELCEVAP... Olmaz.  FEYZİYE, 10İ

Bir mescid'i Şerifte olan Zeyd, Fıtığa müptelâ olduğunda. İmamlığa) lâyık olan Amri yerine vekil edip, Amr'in iktidaya münâfi kötü hali yokj iken cemaattan birkaç kimse Zeyd'e (Fıtıklı İmama) incinmekle vekili kullanan bu imamı istemeyiz diye sebepsiz olarak Zeyd'i azle kadir olur-, lar mı?...                                                                                              

ELCEVAP...   Olmazlar. FEYZİYE,

İmam olan Zeyd'in kolunda yakısı olup özür sahibi olsa, özür sahibi olmayan kimselerin Zeyd'e iktidalan caiz olur mu?...                       

ELCEVAP... Olmaz.  ALİ EFENDİ, 8İ

Özür sahibi olmayan kimseler, özür sahibi olan Zeyd'e iktida etmesi' (uyması) caiz olur mu?...                                                                      

ELCEVAP... Olmaz.  ALİ EFENDİ, 8j

Daimî gözü akan kimsenin hükmü de böyledir.                  

[214] Harflerin mahreçlerini  tashihe  kadir  olan Zeyd,  Cim yerine) zali mûceme telâffuz edip ve vecedeke yerine ve vezedeke okuyup, fici-' diha yerine fizidiha okuyan Amr'e iktida etmesi caiz olur mu?...        

ELCEVAP... Olmaz. ALİ EFENDİ, 9J

Bir mscid'i Şerifde İmam olan Zeyd, lahni celî ile kıra'at eder olup,^ Gayrİl Mağzûbi yerine kayril mağzûbi deyip, velezzâllin yerine Veîed-,; dâllin dese azli lâzım olur mu?...                                                         

ELCEVAP... Olur.   FEYZİYE, ll

[215] Abdestte   ayaklarını   yıkayan   Zeyd'in   mestlerine   mesh   edenj Amr'e iktidâsı caiz olur mu?...                                                              

ELCEVAP...  Oiur.  FEYZİYE,  7J

Taassubu ve kendi imamında şekki olmayıp İmam'ı Âzam mezhe-j binde namazın cevazına mâni olan işlerden kaçınan Şâfiyyül Mezhebi' olana Hanefiyyül mezheb olan kimselerin iktida etmelerinde beis varj mıdır?...

ELCEVAP...  Yoktur.        

[216] Fakat ayakta veya oturarak kılan kimsenin îma ile kılan kim­seye iktidası caiz olmaz.

İLGİLİ FETVA

Zeyd topal olup secde ettiğinde dizlerinin birini (yere) koyamasa, Zeyd'in imamlığı caiz oîur mu?...

ELCEVAP.., Olur, fakat başkası evlâdır. BEHCE, 15 Hasta olup, ayağa kalkmaya ve oturmaya kudreti olmayan Zeyd,

yatarak namaz kılarken yine hasta olup, oturmaya kadir olan ve oturan Amr'in Zeyd'e (yatarak nama2 kılana)  iktidâ etmesi sahih olur mu?..,

ELCEVAP...'Olmaz. FEYZİYE, 12 Topal olmakla tam dikildiğinde ayağının baş parmağım yere basıp

ökçesi yere dokunmayan Zeyd'in imamlığı caiz olur mu?...

ELCEVAP...  Olur.  HAMİŞİ BEHCE,  15

Kambur olan Zeyd'in kambur olmayan kimselere imamlığı sahih olur mu?...

ELCEVAP...  Olmaz.   BEHCE, 16

Bu son fetva Fetâvayı Zâhiriyyedeki nakledilen İmam'ı Muhammed'in görüşüne göredir. Asah olan metinde geçtiği gibi kamburun kambur ol­mayana imamlığı sahihtir. Fakat bu sahih olan cihet, kamburluk rükû hâline varmayan şeklidir. Aksi takdirde sahih olmaz.

[217] Zira namazın her iki rek'ati bir namazdır. Binaenaleyh tahkik ve takdir yönünden hiç bir suretle kiraattan hâli kalması caiz olamaz. İmam­lığa Ümmî (câhil) olan kimsenin ehliyeti olmadığından kıraati takdiri­ne itibar olunmaz.

İLGİLİ FETVA

Farz olan namaza İmamlık eden Zeyd, namazın rek'atlarından bi­rinde Kur'an'ı Azîmüşşan'dan namaz caiz olacak kadar okuduktan son­ra tutulup (Kıraatten hapsolup) sonra o namazı tamam etmeden Amr'i .yerine geçirip kendisi başka bir mekâna gitse, Zeyd'e iktidâ eden kim­selerin namazları bâtıl olur mu?...

ELCEVAP... Olur.

BEHCE, 17

[218] Bu hususu Rasûl'ü Ekrem (S.A.V.) Efendimiz şöyle açıkla­mıştır :

«Bir kimse cemaata imam olur sonra da abdestsiz veya cünüb ol­duğu meydana çıkarsa, hem o imam ve hem cemaat namazlarını iade ederler.»

Bu Hadis'i Şerif, sözüne îtimad edilen kimselerin sözüne ittibâ edi­lir, veya kendisi kat'i olarak bilen kimseler için tatbik edilir. Aksi olur­sa olmaz.

İLGİLİ FETVALAR

Özür sahibi olmayan kimseler, özür sahibi olan imam Zeyd'e iktidâ etmeleri caiz olur mu?

ELCEVAP...  Olmaz.  ABDURRAHİM, 8

Namazında tâdili erkanı olmayan imam Zeyd'e uymak sahih olur mu?...

ELCEVAP...  Oîmaz.  ABDURRAHİM, 8

İLGİLİ FETVA                                      

Dâri Harbden   (Küffar memleketinden)   gelip Şerefi  Islâmla Mü­şerref olan Zeyd, birkaç müslümana bir müddet imamlık ettikten sonra, Zeyd İmamlığım hâlinde mürted idim, diye haber verip yine dâri Harbe gitse, sözü makbul olup o kimselere namazlarını iade lâzım olur mu?... ELCEVAP...  Olmaz. ALİ EFENDİ, 7

[219] Mustafa Uysal, İzahlı Multeka El Ebhur Tercümesi, Merhaba Ofset Yayınları 1/121-129.

[220] Namaz içinde abdesti bozulan kimse, abdesti bozulduğu saatten itibaren beklemeden abdest alır ve namazına devam eder, hükmünden şu gerçek anlaşılmaktadır: Abdesti bozulunca namazın içinde bir rukûn eda eder veya edecek kadar durursa, namazı fâsid olur. Evet uyku hâlinde falan olmazsa abdesti bozulduktan sonra bir rukûn edâ eder, veya edecek kadar durursa namazı fâsid olur.

İmam'ı Şâfi-î Merhum ise, abdesti bozulunca dursun durmasın mut­laka abdest alır ve yeniden namazı kılar, kıldığının üzerine devam edip, tamamlaması caiz olmaz, demiştir.

Namaz içinde abdesti bozulan kimse durmayıp ve başka bir hades  tuvalete gitme gibi haller görülmeden en yakın sudan abdestini alır

ve namazına devam eder. Namazın kalanına devam etmeye bina, abdest bozulduktan sonra yeniden kılmaya da istinaf denilmiştir.

Burada şu kelimelerin şer'i tarifi tekrar etmekde fâide mülâhaza olundu.

İSTİHLÂF : Namaz esnasında kendisine abdest bozan bir şey vâki olan kimse, imam ise namazı devam ve tamamlatmak için yerine başkasını geçirmekir.

MÜDRİK : Namaza imamla başlamış ve hepsini imamla beraber kılmış olan muktedidir.

MUKTEDÎ :    İmama uyan kimsedir.

LÂH1K : Namaza imamla beraber başlayıp kendisine uyku ve ben­zeri gibi şeylerin arız oimasıyle cemaatı, ya kısmen veya tamamen kaçı-ren muktedidir.

MESBUK : İmam kendisini bütün rek'at veya bâzı rek'atlarla geç­miş olan muktedidir. Meselâ; imama son rek'atta veya ikinci, üçüncü rek' atlarda yetişen kimseler mesbukturlar.

[221] Huruç Bisunihî: Kendi arzusu ile namazdan çıkmak fîli bulun­duğundan namazın diğer rükünlerinde yerli yerince ifa edildiğinde namaz sahihtir.

[222] Burada şu hükümler anlaşılmalıdır: Çıplak namaz kılmak, isiâ-miyette vardır, evet elbise ve giyineceği hiç bir şeyi olmayan kimseler için namazı terketmek mevzubahis olamıyacağından dolayı durum neyi icab ettiriyorsa, öyle kılar. Binaenaleyh çıblâk olan kimse, elbise bula­madığı takdirde çıblâk kılacak şayet çıblâk namaz kılarken elbise bulur­sa musannif merhum bunun hükmünü metinde izah etmektedir.

[223] Tertib sahibi :    Üzerinden namaz geçmemiş ve namaz borcu ol-ıayan kimsedir.

[224] Buraya kadar paragraftaki hükümlere on iki (12) mes'ele denir.

[225] İmam'ı Âzam'la tmameyn arasındaki muhalefet, namaz caiz o-lacak kadar okunmadığmdandır. Ama ,eğer tmam namaz caiz olacak ka­dar okursa, rükû etmesi lâzımdır, başkasını yerine geçirmek icmâ ile caiz değildir.

İLGİLİ FETVALAR

Farz olan namazda imamlık eden Zeyd, namazın rek'atlarından bi rinde Kur'an'ı azimüşşan'dan namaz caiz olacak kadar okuduktan son ra tutulup tutukluk olup kıraatten hapsolunsa) sonra o namazı taman etmeden Amr'i yerine geçirip kendisi başka bir mekâna gitse, Zeyd'e ik tida eden kimselerin (cemaatın) namazları bâtıl olur mu?...

ELCEVAP... Olur. BEHCE, 1

Tecvid bilmeyib harflerin mahreçlerine riayete kadir olmayan iman ile kılman namazların kazası.lâzım olur mu?...